Το επέβαλε η πρώτη κρύα Κυριακή του επερχόμενου χειμώνα. Αφού είχαμε προγραμματίσει να μαγειρέψουμε μοσχάρι με λαχανικά και δαμάσκηνα, έπρεπε να προσαρμοστούμε στους καιρούς και να τιμήσουμε το πρώτο κρύο, κάνοντας το φαγητό μας σούπα με ξινό τραχανά. Όλα πήγαν όπως τα είχαμε κατά νου από την αρχή. Στο ελαιόλαδο άρχισαν να τσιγαρίζονται δύο μέτρια ξερά κρεμμύδια ψιλοκομμένα και τρεις σκελίδες σκόρδο. Μετά μπήκαν οι μεγαλούτσικες μερίδες του μοσχαριού, που επειδή τις προορίζαμε για άλλο φαγητό ήταν καθαρό κρέας από την ωμοπλάτη, ενώ για σούπα θα έπρεπε να πάρουμε με κόκκαλο. Όμως αυτό ξεπεράστηκε από το αποτέλεσμα. Continue reading…

Σε παλαιότερα ταξιδιωτικά άρθρα μας γράφαμε ότι το φθινόπωρο είναι η αρχή της αντίστροφης μέτρησης για το επόμενο καλοκαίρι. Αλλά αυτή η αισθαντική εποχή δεν έχει την ανάγκη της υποστήριξης από καμιά άλλη. Έχει τη δική της ατμόσφαιρα, ιδιαιτέρως στη γαστρονομία. Η αμεριμνησία των θερινών μελτεμιών σταματά να σαρώνει το τραπέζι μας, και επειδή η φύση απεχθάνεται το κενό και σπεύδει να το πληρώσει, μας τυλίγει η προσμονή της ζεστασιάς του χειμωνιάτικου φαγητού. Αλλά επειδή ο χειμώνας δεν έχει αναπτύξει ακόμη όλη τη δυναμική του, επιθυμείς να γευτείς ένα φαγητό που δεν θα είναι κατακόκκινο από τη θέρμη που αποπνέει, αλλά ένα ενδιάμεσο, που θα γεφυρώνει το καλοκαίρι που έφυγε με το χειμώνα που έρχεται. Ένα έδεσμα αναστημένο μέσα σε λευκή σάλτσα, δεμένο με χτυπημένο αβγό και χυμό λεμονιού, βασανισμένο για καλό σκοπό, ώρα πολλή επάνω στη φωτιά να βράζει αποκλειστικά στο ζουμί του και στο κρασί, χωρίς, σχεδόν καθόλου, τη προσθήκη νερού. Continue reading…

Η ελιά είναι θεμελιώδες συστατικό της Ελλάδας. Όταν, καλή ώρα σαν και τώρα, μας κατακλύζουν οι λέξεις και οι ιδέες – πολύ συχνά στην ελληνική λαλιά μας αυτά τα δύο εμφανίζονται ομοούσια – καταφεύγουμε στον ποιητή: «Εάν αποσυνθέσεις την Ελλάδα, στο τέλος θα δεις να σου απομένουν μια ελιά, ένα αμπέλι κι ένα καράβι. Που σημαίνει: με άλλα τόσα την ξαναφτιάχνεις». Που πάει να πει ότι η ελιά είναι βασικό συστατικό και της ιδεολογίας της Μεγάλης Πατρίδας μας, που η γενιά του Οδυσσέα Ελύτη («… μύστης των φύλλων της ελιάς») την είπαν και ελληνικότητα: «Οι λέξεις που ξεκινούσαν από “ελ” μου ασκούσαν πάντα μια μαγεία. Ελλάδα, ελευθερία, ελπίδα και μια Ελένη που ερωτεύτηκα». Κι η ελιά ξεκινά από το «ελ» και χιλιάδες χρόνια τώρα κουβαλά τη μαγεία της από καιρό σε καιρό, και την ιερότητά της, καρπίζοντας γεννήματα και σύμβολα ψηλά στο εικονοστάσι με τα άγια και τα όσια.

Continue reading…

Βεργοί, σκορδαψιοί, σκορταλιές, καλοήρια, κοκάρια, αγριοκρέμυδα, βορβοί. Όπως κι αν λέγονται, αυτοί οι βολβοί είχαν πάντα πρώτη θέση στο τραπέζι μας

Αναπτύσσονται βαθιά μέσα στο χώμα, αφού είναι βολβοί, και ανεβαίνουν στην επιφάνεια, και επάνω στο τραπέζι μας, όταν οργώνουν τα χωράφια, στις αρχές του χειμώνα. Υπάρχουν παντού, με διάφορα ονόματα – βολβοί, κρεμμύδες, βροβιά, αγριοκρέμυδα – αλλά μόνο στην Κρήτη έχουν τους ασκορδουλάκους σε τόσο μεγάλη υπόληψη, ώστε να αποτελούν φετίχ για το τραπέζι τους και ο απόλυτος μεζές για τη τσικουδιά. Ίσως γιατί έχουν ατόφια την αυθεντική γεύση της κρητικής γης, λίγο πικρή, λίγο γλυκιά, πολύ ατίθαση και ανυπότακτη. Όμως, μετά την ανάρτησή μας, από παντού κατεύθασαν μηνύματα ενθουσιασμού για τα κοκάρια (Χαλκιδική), τα Καλοήρια (Κεφαλονιά), τους βορβούς (Κύθηρα),  τους βεργιούς (Κάλυμνος).

Continue reading…

Τα σαλιγκάρια, οι χοχλιοί του νότου, είναι άγγελοι της πρώτης άνοιξης, του φθινοπώρου, της εποχής που αρχίζει να σπέρνεται, για να ανθίσει αργότερα, η αφθονία της καθιερωμένης άνοιξης και του καλοκαιριού. Κάνουν την εμφάνισή τους, όμως, και την κανονική άνοιξη, κρεμασμένοι επάνω στους ανθισμένους ασπαλάθους. Λένε ότι τότε, οι ψιλοί χοχλιοί του Μάρτη, είναι οι πιο νόστιμοι. Το φθινόπωρο, αναδύονται από τη γη και οι «χοντροί» χοχλιοί, οι «ανεραζάτοι», όπως τους έλεγαν παλαιότερα στην Κρήτη και εξακολουθούν να τους αποκαλούν στη Μικρή Κρήτη, την Κάσο. Έτσι όπως τους δίνουν είδηση και τους ξυπνούν από τη νάρκη τους οι στάλες της βροχής για να συρθούν υπομονετικά και περισπούδαστα επάνω στα χόρτα και τα μυριστικά βότανα, λες και τρυγούν την ουσία και τη γεύση του τόπου. Και καθώς οι «συρτοί» του χειμώνα και οι «γυρευτοί» του καλοκαιριού είναι απασχολημένοι με τις δραστηριότητες που πρέπει γρήγορα να κάνουν, όπως οι ερωτικές περιπτύξεις ή η θερινή νάρκη,  είναι αχολόσκαστο κυνήγι για τους παραδοσιακούς τροφοσυλλέκτες ανθρώπους. Έτσι ήταν πάντα.

Continue reading…

Είναι άγνωστη λέξη, όσο και άγνωστη γεύση, που ακούγεται και υπάρχει, αποκλειστικά, εντός των κύκλων των ρεκτών των γευστικών μυστηρίων της βαθιάς νησιωτικότητας. Ακούσαμε τους Μυκονιάτες συντρόφους να αποκαλούν τη σακούλα με το μελάνι που έχει το χταπόδι στην «κουκούλα» του, ολό, τους φίλους από την Κάλυμνο να την ονοματίζουν λολό, αλλού να μιλούν για θολό, αλλά, εμείς, στην νοτιοανατολική άκρα του Αιγαίου, τη λέγαμε αλό. Continue reading…

Η σύναξη των ζωγράφων γύρω από το τραπέζι και πως η τέχνη νοστιμεύει το χταπόδι, τα καλαμάρια γιουβέτσι και τις καραβίδες με ξινό τραχανά

Το πιάτο για το φαγητό, είναι ό,τι η κορνίζα για τoν πίνακα ζωγραφικής· πόσο μάλλον όταν το ίδιο είναι έργο τέχνης. Ο Γιάννης Τσαρούχης, με τη θυμόσοφη αργκό του, έλεγε ότι η κορνίζα είναι η «ρουφιάνα» του έργου. Κάποιοι άλλοι το μετέφεραν ως ο «νταβατζής». Όπως κι αν το είπε, το πνεύμα των δυο αγοραίων επιθέτων είναι, σχεδόν, ταυτόσημο. Ο καταδότης, αυτός που προδίδει το έργο, δεν είναι και πολύ διαφορετικός από τον εκδότη, με άλλα λόγια τον πλασιέ, του έργου. Αυτόν που το σερβίρει θελκτικά, έως και προκλητικά. Και το πιάτο σερβίρει και συμβάλει τα μέγιστα στην εικαστική πρόκληση της γεύσης και της νοστιμιάς του φαγητού. Continue reading…