Τα σαλιγκάρια, οι χοχλιοί του νότου, είναι άγγελοι της πρώτης άνοιξης, του φθινοπώρου, της εποχής που αρχίζει να σπέρνεται, για να ανθίσει αργότερα, η αφθονία της καθιερωμένης άνοιξης και του καλοκαιριού. Κάνουν την εμφάνισή τους, όμως, και την κανονική άνοιξη, κρεμασμένοι επάνω στους ανθισμένους ασπαλάθους. Λένε ότι τότε, οι ψιλοί χοχλιοί του Μάρτη, είναι οι πιο νόστιμοι. Το φθινόπωρο, αναδύονται από τη γη και οι «χοντροί» χοχλιοί, οι «ανεραζάτοι», όπως τους έλεγαν παλαιότερα στην Κρήτη και εξακολουθούν να τους αποκαλούν στη Μικρή Κρήτη, την Κάσο. Έτσι όπως τους δίνουν είδηση και τους ξυπνούν από τη νάρκη τους οι στάλες της βροχής για να συρθούν υπομονετικά και περισπούδαστα επάνω στα χόρτα και τα μυριστικά βότανα, λες και τρυγούν την ουσία και τη γεύση του τόπου. Και καθώς οι «συρτοί» του χειμώνα και οι «γυρευτοί» του καλοκαιριού είναι απασχολημένοι με τις δραστηριότητες που πρέπει γρήγορα να κάνουν, όπως οι ερωτικές περιπτύξεις ή η θερινή νάρκη,  είναι αχολόσκαστο κυνήγι για τους παραδοσιακούς τροφοσυλλέκτες ανθρώπους. Έτσι ήταν πάντα.

Δεν θα είμαι πια παιδί, όταν με εγκαταλείψει η διάθεση, μόλις πλησιάσω στην ακρογιαλιά, να αναποδογυρίζω τις θαλασσόπετρες, για να «ξεσκάλω» το καβουράκι που κρύβεται από κάτω τους. Τέτοιο κακό, ακόμη, δεν μου έχει συμβεί, αλλά αυτή τη φορά η αναζήτηση των καβουριών δεν ήταν ενέργεια του ενστίκτου των πρωτόγονων τροφοσυλλεκτών ανθρώπων, αλλά η ανάμνηση ενός φαγητού της cucina povera, που μου είχε αποκαλύψει η Ράνια στην Ικαρία. Καβουράκια με άγρια χόρτα, το φαγητό της ανάγκης των δύσκολων ημερών του τελευταίου μεγάλου πολέμου, όταν δεν είχαν ούτε την ελευθερία να λύσουν τις βάρκες τους και να ανοιχτούν για πιο αποδοτικά ψαρέματα.

Λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου, αυτό το απέραντο, κλειστό, οικοσύστημα που μοιάζει με λίμνη αλλά σου ανοίγει τη ψυχή σαν ωκεανός. Ο καθρέφτης του ουρανού και των αναρριγήσεων των ιδεών και των αισθήσεων. Οι σοφοί προπάτορές μας εξιδανίκευαν τη σφαίρα των ιδεών και λογάριαζαν απατηλό τον κόσμο των αισθητών. Όμως εδώ, οι αισθήσεις μας ψαύουν έναν πραγματικό κόσμο εικόνων, γεύσεων, ακουσμάτων, ευωδιών που σε ταξιδεύει ήρεμα με μια γάιτα – την παραδοσιακή βάρκα των ψαράδων – στη λιμνοθάλασσα των ιδεών. Διαβάστε περισσότερα…

Θυμάμαι, ο αγροτικός ιατρός που υπηρετούσε τότε – μέσα της θρυλικής δεκαετίας του 1960 – στο νησί, με προέτρεψε να ξαπλώσω στο κρεβάτι και να ξεκουμπώσω το θερινό πουκάμισό μου για να με ακροαστεί. Το έκανε, τελικά, η μητέρα μου, γιατί εγώ κρατούσα ερμητικά κλειστές τις χούφτες μου. Ο θεράπων το πρόσεξε και ζήτησε να δει τι κρατούσα με τόσο ζήλο. Στη μια είχα έναν μικροσκοπικό αστερία και δυο χοχλιούς της θάλασσας, και στην άλλη ένα καβουράκι και μια πεταλίδα. Αυτό το θερινό κρύωμα και η επίσκεψη στον γιατρό, ήταν, για μένα, η ευκαιρία να κατεβούμε κοντά στη θάλασσα, με κοντό παντελόνι και πλαστικά πέδιλα, ό,τι πιο βολικό να εξερευνάς τους αρούς, όση ώρα η μητέρα θα έκανε άλλες δουλειές, πριν πάμε στο ιατρείο. Και μέσα στις παλάμες μου έκλεινα τους κόπους, αλλά και τις γνώσεις αυτής της εξερεύνησης.

Όταν μπαίνεις σε ένα μητάτο στα όρη της Επάνω Γης της Κάσου, χάνεις την αίσθηση του χρόνου. Όλα, μέσα σε αυτά τα απόκοσμα εργαστήρια των παραδοσιακών τυροκόμων, όπου τελετουργείται η αλχημεία των «μαζιριών», σε ξεσηκώνουν για άλματα προς τα πίσω, σε πολύ περασμένους καιρούς. Πόσα χρόνια πίσω; Ίσως εκατό, ίσως χίλια, ίσως και δυο χιλιάδες. Πώς μπορείς, αλήθεια, να χρονολογήσεις ένα μονόχωρο, «ξεροτρόχαλο» – οικοδομημένο, δηλαδή, μόνο με φυσική πέτρα, χωρίς συνδετικό υλικό – κτίσμα, που είναι σκεπασμένο με φύκια και ασπρόχωμα, χωρίς οτιδήποτε ηλεκτρικό, με πανωπόρτι, για να αφήνει το φως, αλλά και κατωπόρτι για να εμποδίζει την είσοδο των ζώων, μόνο με μικρά ανοίγματα, τις «θυρίες», για εξαερισμό; Διαβάστε περισσότερα…

Βρισκόμουν μπροστά σε μια πολυποίκιλη συνομωσία των υλικών και των χιλιετιών που σαρώνουν την επιφάνεια της μεγάλης θάλασσάς μας όπως οι ριπές των μελτεμιών παίρνουν και σηκώνουν τους αναβάτες των ιστιοσανίδων, εδώ στις γειτονικές παραλίες του Αφιάρτη της Καρπάθου. Στη Δαματρία, σε ένα από τα τραπέζια του εστιατορίου του ξενοδοχείου «Ποσειδών», η Άντζελα Παπαβασιλείου έχει βάλει μπροστά μας ένα εμβληματικό πιάτο της, ταρτάρ τόνου με κινόα και ταπιόκα. Η σεφ μας λέει πόσο έχει βασανίσει τον εαυτό της και τα υλικά της για να επιτύχει αυτή την εξαίσια γεύση, γεγονός που της παρέχει το δικαίωμα να κρατήσει μυστική τη συνταγή. Διαβάστε περισσότερα…

Για τους περισσότερους είναι ενόχληση στη θωριά αλλά και στις δραστηριότητες στη θάλασσα. Για τους ψαράδες είναι αλίευμα χωρίς οικονομική αξία. Κανείς δεν θέλει να αγοράσει ένα φιδόμορφο ψάρι, με στόμα γεμάτο κοφτερά δόντια, που μόνο ανατριχίλα μπορεί να προκαλέσει στον θεατή. Πόσο μάλλον να το βάλει και στο τσουκάλι του. Διαβάστε περισσότερα…

Αυτή τη φορά ευχόμουν να χτυπήσει ο Παπάς του Ντελή το παράθυρο του πατέρα μου. Ήταν το σύνθημα ότι ο καιρός είναι καλός και πρέπει αμέσως να ξεκινήσουν οι ετοιμασίες  για το ψάρεμα. Αυτό για τον πατέρα μου σήμαινε βιαστική απόλαυση του πρωινού καφέ, όσο η μητέρα μου ετοίμαζε τον «τουβρά» του με τις καθετές, το παγούρι του νερού και το πρόχειρο φαγητό, κουλούρες με κασιώτικο αρμυροτύρι. Αυτή τη φορά το νερό και το φαγητό ήταν επί δύο, γιατί, τι ευτυχία, θα έπαιρναν και εμένα μαζί τους. Διαβάστε περισσότερα…

Δεν έτυχε ποτέ να δω να το φτιάχνουν, ούτε, φυσικά, να το δοκιμάσω. Λογικό, αφού το μαγειρεύουν για να φάνε οι άνθρωποι που δουλεύουν μέρες πριν στα μα(γ)έρικα και μάχονται με τα μεγάλα καζάνια, τα χοντρά ξύλα, τους καπνούς και τις φωτιές, για να ετοιμάσουν τις εκατοντάδες μερίδες του φαγητού του γλεντιού. Κι εγώ δεν είχα πάει ποτέ στα μαγειρεία την παραμονή του πανηγυριού, όταν οι άνδρες εθελοντές στις παρανιστιές και οι γυναίκες στην κουζίνα, προετοιμάζουν τα τέσσερα συστατικά του πιάτου του γλεντιού και κυρίως το κρέας που απαιτεί πολύπλοκη διαδικασία. Διαβάστε περισσότερα…