Οι ελιές είναι λατρεία, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Αρκεί μια κουβέντα για να πυροδοτήσει την έκρηξη μιας εμπειρίας χιλιετιών στη σκιά αυτού του ιερού δένδρου της μεγάλης θάλασσας μας, της Μεσογείου. «Τσακιστές ελιές, ευλογία γεύσης» λέει ο Νίκος Χατζηγεωργίου. Εκεί, στην πατρίδα του Νίκου, τη Λέσβο, τις τσακιστές ελιές τις λένε κλαστάδες. Άλλη μια ζωντανή ανάμνηση, φορτωμένη στον μικρό καρπό· της αρχαίας γλώσσας που δεν έπαψε ποτέ να γλυκολαλεί στις αμμουδιές του Ομήρου. Κλάω στη λαλιά των αρχαίων προπάππων μας σημαίνει σπάω, τσακίζω. Διαβάστε περισσότερα…

Δεν υπάρχει για εμένα πιο συναρπαστικός περίπατος από εκείνον στο λιμάνι, δίπλα στα αραγμένα ψαράδικα τρεχαντήρια και τους ψαράδες τους αενάως απασχολημένους με την προετοιμασία της επόμενης καλάδας. Παλιότερα παρακολουθούσα τους ψαράδες που ψάρευαν από στεριάς – ιδιαίτερα στο μικρό λιμάνι της Ρόδου, το Μαντράκι – και έπαιρνα ιδέες ή ψάρευα κι εγώ ο ίδιος, αλλά τώρα, εδώ στην Κάσο, κατεβαίνω όταν επιστρέφουν τα καΐκια και αγοράζω ψάρια ή παίρνω ιδέες για μαγειρικές αποδράσεις. Διαβάστε περισσότερα…

Ψαρόσουπα βάλσαμο για τις κακουχίες στη ζωή στη θάλασσα και επίσημο, επινίκιο, φαγητό για την ευόδωση του νόστου, στο τέλος του μεγάλου ταξιδιού, μέχρι το άνοιγμα του νέου κύκλου των βασάνων της ζωής στη θάλασσα. Κι αυτή η καλή ώρα της τελετουργικής ψαρόσουπας για τον καπετάν Μηνά ήρθε μετά έντεκα μήνες ταξίδι στους ωκεανούς και η αδελφή μου, η Ευδοκία, και όλοι η οικογένεια των καλωσόρισε στο νησί με τον παραδοσιακό τρόπο. Με ένα εμβληματικό φαγητό, με εξαιρετική, συμβολική, νοστιμιά, καθώς το νόστιμος, κατάγεται κατευθείαν από τον νόστο, τη λαχτάρα της επιστροφής στο νησί. Διαβάστε περισσότερα…

Αυτά είναι φιγούρες των Νοτίων Σποράδων. Γευστικά τσαλίμια του συρτού ή της σούστας. Σαν την μικρή κόκκινη γαρίδα, αυτή που είναι γνωστή ως συμιακό γαριδάκι, αλλά στα άλλα νησιά επιμένουν να το λένε δωδεκανησιακό, αφού το ψαρεύουν παντού με κύρτους που ποντίζουν σε βάθη άνω των 150 οργιών. Η Κάλυμνος, η Λέρος, η Σύμη, η Χάλκη, η Κάσος. Ένας μονολεκτικός στίχος ποιήματος τα ονόματά τους, μια έντονη απόλαυση, αρτυμένη με χίλιες δυο μνήμες και ιστορίες. Ακόμα και οι πέτρες των βυθών τους, έχουν ατόφια τη γεύση του πελάγους,  που απλώνεται στο στόμα σου σαν κύμα που μπουκάρει σε περίκλειστο κόρφο και τον πλημμυρίζει θάλασσα,  μόλις δαγκώσεις την χρυσοκοραλλένια, με μαβί περίγραμμα, σάρκα, που κρύβουν στην καρδιά τους. Διαβάστε περισσότερα…

Από τα μπουμπούκια της κάπαρης στιφάδο στο πανηγύρι του Σταυρού στη Φολέγανδρο, στους βλαστούς της κάπαρης με σκορδαλιά στο πανηγύρι του Τριπόταμου της Τήνου και από τα αδέσποτα φυτά στο γλαρονήσι της Αγίας Κυριακής στη Λέρο, στα αγκουράκια επάνω στη μόστρα με την κοπανιστή στα πολυτελή πρωινά των ξενοδοχείων της Μυκόνου, η κάπαρη μοιάζει με την επίσημη γεύση του θέρους στο Αιγαίο. Διαβάστε περισσότερα…

Δεν έτυχε ποτέ να δω να το φτιάχνουν, ούτε, φυσικά, να το δοκιμάσω. Λογικό, αφού το μαγειρεύουν για να φάνε οι άνθρωποι που δουλεύουν μέρες πριν στα μα(γ)έρικα και μάχονται με τα μεγάλα καζάνια, τα χοντρά ξύλα, τους καπνούς και τις φωτιές, για να ετοιμάσουν τις εκατοντάδες μερίδες του φαγητού του γλεντιού. Κι εγώ δεν είχα πάει ποτέ στα μαγειρεία την παραμονή του πανηγυριού, όταν οι άνδρες εθελοντές στις παρανιστιές και οι γυναίκες στην κουζίνα, προετοιμάζουν τα τέσσερα συστατικά του πιάτου του γλεντιού και κυρίως το κρέας που απαιτεί πολύπλοκη διαδικασία. Διαβάστε περισσότερα…

Τόπος άπλετης ευδαιμονίας είναι εκεί που τρως τις καλύτερες τηγανητές πατάτες. Και για εμένα είναι το «κούμιλο», η εστία της αυθεντικής φωτιάς με ξύλα, που έστησα με δυο πέτρες στο χωράφι, την πίσω αυλή του σπιτιού μας στην Κάσο. Πατάτες τροφαντές, κομμένες στα τέσσερα, βουτυράτες στον εσωτερικό τους κόσμο, περιβεβλημένες τη χρυσαφένια τραγανότητα που τους φορά το καυτό ελαιόλαδο, επάνω στην οποία λαμπιρίζουν οι κόκκοι του πολύτιμου αλατιού από το αφρολουσμένο πεδίο της Κορακιάς των Αρμαθιών. Δεν ξέρω αν είναι η φυσική φωτιά, η αργή θερμότητά της, το ευωδιαστό πέρασμα του καπνού ή η μεγάλη χάρη της μικρής πατρίδας που όλα τα καθαγιάζει, αλλά οι εκρήξεις της νοστιμιάς, των συναισθημάτων, της μνήμης, της απόλαυσης, της ευτυχίας, ξέρω, είναι μοναδικές και απογειωτικές. Διαβάστε περισσότερα…

Γι’ αυτό διάλεξα ο διαδικτυακός τόπος συνάντησής μας να είναι διαδραστικός. Η παρέα μας να είναι συντροφιά που σμίγει γύρω από ένα τραπέζι στρωμένο στον κυβερνοχώρο και συζητά. Επιθυμούσαμε διακαώς οι αναρτήσεις της eudemonia.gr να ξυπνούν μικρές ιστορίες μέσα μας που θα ξεσηκώνουν μεγάλα συναισθήματα. Με άλλα λόγια κάτι σαν μια καθημερινή λειτουργία της Τέχνης. Τροφή για σκέψεις, ταξίδια συναισθημάτων. Να, οι τσακιστές ελιές. Ποτέ δεν θα μπορούσα να φανταστώ ότι μια τόσο ταπεινή και συνηθισμένη διαδικασία θα ξεσήκωνε μέσα μας τις πλέον αρχέτυπες και θεμελιώδεις καταβολές της ύπαρξης μας, της δικής μας και του πολιτισμού μας. Διαβάστε περισσότερα…

Με την πρώτη μπουκιά, λες και απελευθερώνονται από την «πίντα» οι κάβοι της ανυπομονησίας για το ταξίδι της επιστροφής στη μικρή πατρίδα, και το ασημένιο τρεχαντήρι, φορτωμένο νόστο – τη ρίζα του νόστιμου – βάζει πλώρη για το κέντρο και τις άκρες του Αρχιπελάγους, από τη Λήμνο ως την Κάρπαθο και την Κάσο, με ενδιάμεσους σταθμούς την Αλόννησο, την Ικαρία, την Κύθνο, τη Μύκονο, τη Νάξο, τη Σίφνο, την Αμοργό, την Κίμωλο, τη Ρόδο. Μπορούμε να πούμε τα νησιά και αλλιώς· κασπακινό τη Λήμνο, μακαρούνες την Κάρπαθο, ντολμαδάκια την Κάσο, τόνο την Αλόννησο, σουφικό την Ικαρία, σφουγγάτα την Κύθνο, μελόπιτα τη Μύκονο, ρόστο τη Νάξο, μαστέλο τη Σίφνο, πατατάτο την Αμοργό, λαδένια την Κίμωλο, λακάνη τη Ρόδο. Γιατί ο τόπος έχει τη δική του γεύση που ακουμπά στέρεα στη στεριά. Διαβάστε περισσότερα…

Αυτή η σκηνή έξω από ένα μητάτο στα υψίπεδα του Ψηλορείτη, θα μπορούσε να εξελίσσεται ίδια και απαράλλαχτη σε οποιοδήποτε σημείο της Αφρικής, της Μέσης Ανατολής ή της Ευρώπης, τριακόσιες χιλιάδες, ίσως και τετρακόσιες και πεντακόσιες, χρόνια πριν. Τα μέλη του σφαγίου, περασμένα σε ξύλινες σούβλες που λείαναν και έκαναν αιχμηρές με το ίδιο, πέτρινο, μαχαίρι που το τεμάχισαν, να ψήνονται σταθερά τοποθετημένες απέναντι στη φλόγα της φωτιάς – επάνω σε διχάλες μπηγμένες στο χώμα – γυρίζοντας τες, μόνο, και από το άλλο πλευρό, για να ψηθεί και εκείνο. Η μόνη διαφορά, ίσως, είναι το χοντρό αλάτι του βράχου, το μοναδικό καρύκευμα του αντικριστού αρνιού. Διαβάστε περισσότερα…

Μέσα Μαΐου, κοντά στο πανηγύρι του Αγίου Ισιδώρου, μια δροσερή τούφα αναρριγεί στους βράχους της Ικαρίας στο άγγιγμα των πρώτων αχτίνων του ήλιου που εκπορεύονται από την Ανατολή. Αυτή η άφατη γοητεία του ταπεινού χόρτου που ανθίζει πάνω στον ηλιοκαμένη, σκληρή, πέτρα σε  μεγάλη οικειότητα με την μεγαλόπρεπη θάλασσα, έχει περισσότερη νοστιμιά από αυτή που εναποθέτει η αλμυρή ανάσα των κυμάτων επάνω στα λογχοειδή φυλλαράκια τους. Αυτός ο θαυμαστός κόσμος των θαλασσόχορτων, ο μικρός, ο μέγας κόσμος  του κρίθαμου. Διαβάστε περισσότερα…

Βρισκόμουν μπροστά σε μια πολυποίκιλη συνομωσία των υλικών και των χιλιετιών που σαρώνουν την επιφάνεια της μεγάλης θάλασσάς μας όπως οι ριπές των μελτεμιών παίρνουν και σηκώνουν τους αναβάτες των ιστιοσανίδων, εδώ στις γειτονικές παραλίες του Αφιάρτη της Καρπάθου. Στη Δαματρία, σε ένα από τα τραπέζια του εστιατορίου του ξενοδοχείου «Ποσειδών», η Άντζελα Παπαβασιλείου έχει βάλει μπροστά μας ένα εμβληματικό πιάτο της, ταρτάρ τόνου με κινόα και ταπιόκα. Η σεφ μας λέει πόσο έχει βασανίσει τον εαυτό της και τα υλικά της για να επιτύχει αυτή την εξαίσια γεύση, γεγονός που της παρέχει το δικαίωμα να κρατήσει μυστική τη συνταγή. Διαβάστε περισσότερα…

Η Κάρπαθος, μαζί με τη ψηλότερη κορυφή των Νοτίων Σποράδων, τη Λάστο, λες και αναδυόταν από την άχλη της γαλήνης. Όλα ησύχαζαν μέσα και γύρω από το λιμάνι, εκτός από εμένα και έναν αγουροξυπνημένο γλάρο, που άρχισε να κράζει αξημέρωτα. Ούτε το πλήρωμα του ωραίου τρεχαντηριού «Νικόλαος», από την Κάλυμνο, είχε ξυπνήσει ακόμη. Ο καπετάν Νικόλας, ο Γιάννης κι ο Αντώνης, εξαντλούσαν τα περιθώρια ανάπαυσης, πριν αρχίσουν μια ακόμη συνηθισμένη, κοπιαστική, ημέρα στη θάλασσα. Για εμένα, όμως, ήταν ξεχωριστή, και με ξεσήκωσε πιο νωρίς από την ώρα που μου είπαν να είμαι στο καΐκι, η αδημονία ότι θα με έπαιρναν μαζί τους για να λεβάρουν, με το πρώτο φως της ημέρας, τα δίχτυα που καλάρισαν από βραδύς.

Διαβάστε περισσότερα…

Στη Μήλο λένε ότι αν έχεις στην κουζίνα σου αλεύρι, λάδι, κρεμμύδι και τυρί, δεν θα πεινάσεις ποτέ. Αν σε αυτό προσθέσεις και το τοματοζούμι, τον μπελτέ ντομάτας που συντηρείται ολόχρονα στα πήλινα σκεύη, όχι μόνο δεν θα πεινάσεις ποτέ, αλλά θα τρως και νόστιμο φαγητό. Γιατί στο νησί της κυράς της Φυλακωπής, το τοματοζούμι όλα τα νοστιμεύει. Διαβάστε περισσότερα…

Στην σκιερή αυλή της στο Διαφάνι, παρακολουθούσα τα πάνσοφα, από τις σπουδές ογδόντα οκτώ χρόνων, χέρια της κυρίας Μαγκαφούλας του Νικολή του Μηνάτση, να «κόβουν» με αριστοτεχνικές κινήσεις φρέσκες μακαρούνες, τη βάση για ένα από τα πλέον εμβληματικά φαγητά της παραδοσιακής Καρπάθου. Φωτογράφιζα τα καλλωπισμένα από την ομορφιά της εμπειρίας και των συναισθημάτων  χέρια της επί τω έργω, και σκεφτόμουν πόσες ιστορίες μας αφηγούνται και πόσες σκέψεις και ιδέες ζωής εκπέμπουν προς τον σύγχρονο νου μας. Διαβάστε περισσότερα…

Όταν ήμασταν παιδιά παίζαμε με τα κόκαλα των σουπιών. Τα φορτώναμε τόνους όνειρα, καρφώναμε στην κουβέρτα τους ένα ασπρόμαυρο φτερό γλάρου, και τα αφήναμε στους γιαλούς να ταξιδέψουν για μακρινές στεριές. Τώρα, καθώς αγωνιζόμαστε να μείνουμε παιδιά, που δεν έπαψαν ποτέ να περιδιαβάζουν εκείνους γιαλούς στις όχθες του Καρπάθιου πελάγους, παίζουμε με τα σουπιοκόκαλα, φορτώνοντάς τα σουπιοπίλαφο και, πάντα, όνειρα. Διαβάστε περισσότερα…

Αυτή τη φορά ευχόμουν να χτυπήσει ο Παπάς του Ντελή το παράθυρο του πατέρα μου. Ήταν το σύνθημα ότι ο καιρός είναι καλός και πρέπει αμέσως να ξεκινήσουν οι ετοιμασίες  για το ψάρεμα. Αυτό για τον πατέρα μου σήμαινε βιαστική απόλαυση του πρωινού καφέ, όσο η μητέρα μου ετοίμαζε τον «τουβρά» του, το δισάκι από καραβόπανο, με τις «καθετές», το σουγιά, το παγούρι του νερού και το πρόχειρο φαγητό, κουλούρες με κασιώτικο αρμυροτύρι, ντομάτα και αγγούρι. Αυτή τη φορά το νερό και το φαγητό ήταν επί δύο, γιατί, τι ευτυχία, θα έπαιρναν και εμένα μαζί τους, σε ένα αξέχαστο, για όλη τη ζωή μου, μεγάλο, ψάρεμα. Διαβάστε περισσότερα…

Στο νησί τους λέγαμε «σκορπιούς» και ήταν από τα «πρέπει» της πανηγυρικής ψαρόσουπας. Πάντα είχαν σε ιδιαίτερη εκτίμηση τα δρακόμορφα ψάρια με τα «φαρμακερά» κεντριά, όπως τις σκορπίνες και τις δράκαινες, αλλά και τα απειλητικά μόνο στην όψη χριστόψαρα. Τα οπλισμένα με φοβερά αγκάθια μεγάλα κεφάλια τους, εμπλούτιζαν με τη θαλασσινή γεύση τους την αβγοκομμένη, λεμονάτη, σούπα με ρύζι, που πλήρωνε με σχεδόν τελετουργικό τρόπο, τις «ακριβές» ημέρες, τα βαθειά πιάτα. Το «νόστιμον ήμαρ» για εμάς είχε τη γεύση της ψαρόσουπας. Εκεί ήταν όλη η ουσία, και έπρεπε να αδειάσουμε το πιάτο για να περάσουμε στην πιατέλα με το ψάρι, τις πατάτες και τα καρότα, τα οποία αρτύζαμε με ελαιόλαδο, λεμόνι και πιπέρι. Ειδικά τις σκορπίνες δεν ξέραμε να τις μαγειρεύουν αλλιώς, μέχρι που αρχίσαμε να ταξιδεύουμε και να αλλάζουμε παραστάσεις. Διαβάστε περισσότερα…