Με την πρώτη μπουκιά, λες και απελευθερώνονται από την «πίντα» οι κάβοι της ανυπομονησίας για το ταξίδι της επιστροφής στη μικρή πατρίδα, και το ασημένιο τρεχαντήρι, φορτωμένο νόστο – τη ρίζα του νόστιμου – βάζει πλώρη για το κέντρο και τις άκρες του Αρχιπελάγους, από τη Λήμνο ως την Κάρπαθο και την Κάσο, με ενδιάμεσους σταθμούς την Αλόννησο, την Ικαρία, την Κύθνο, τη Μύκονο, τη Νάξο, τη Σίφνο, την Αμοργό, την Κίμωλο, τη Ρόδο. Μπορούμε να πούμε τα νησιά και αλλιώς· κασπακινό τη Λήμνο, μακαρούνες την Κάρπαθο, ντολμαδάκια την Κάσο, τόνο την Αλόννησο, σουφικό την Ικαρία, σφουγγάτα την Κύθνο, μελόπιτα τη Μύκονο, ρόστο τη Νάξο, μαστέλο τη Σίφνο, πατατάτο την Αμοργό, λαδένια την Κίμωλο, λακάνη τη Ρόδο. Γιατί ο τόπος έχει τη δική του γεύση που ακουμπά στέρεα στη στεριά. Διαβάστε περισσότερα…

Αυτά είναι φιγούρες των Νοτίων Σποράδων. Γευστικά τσαλίμια του συρτού ή της σούστας. Σαν την μικρή κόκκινη γαρίδα, αυτή που είναι γνωστή ως συμιακό γαριδάκι, αλλά στα άλλα νησιά επιμένουν να το λένε δωδεκανησιακό, αφού το ψαρεύουν παντού με κύρτους που ποντίζουν σε βάθη άνω των 150 οργιών. Η Κάλυμνος, η Λέρος, η Σύμη, η Χάλκη, η Κάσος. Ένας μονολεκτικός στίχος ποιήματος τα ονόματά τους, μια έντονη απόλαυση, αρτυμένη με χίλιες δυο μνήμες και ιστορίες. Ακόμα και οι πέτρες των βυθών τους, έχουν ατόφια τη γεύση του πελάγους,  που απλώνεται στο στόμα σου σαν κύμα που μπουκάρει σε περίκλειστο κόρφο και τον πλημμυρίζει θάλασσα,  μόλις δαγκώσεις την χρυσοκοραλλένια, με μαβί περίγραμμα, σάρκα, που κρύβουν στην καρδιά τους. Διαβάστε περισσότερα…

Μέσα Μαΐου, κοντά στο πανηγύρι του Αγίου Ισιδώρου, μια δροσερή τούφα αναρριγεί στους βράχους της Ικαρίας στο άγγιγμα των πρώτων αχτίνων του ήλιου που εκπορεύονται από την Ανατολή. Αυτή η άφατη γοητεία του ταπεινού χόρτου που ανθίζει πάνω στον ηλιοκαμένη, σκληρή, πέτρα σε  μεγάλη οικειότητα με την μεγαλόπρεπη θάλασσα, έχει περισσότερη νοστιμιά από αυτή που εναποθέτει η αλμυρή ανάσα των κυμάτων επάνω στα λογχοειδή φυλλαράκια τους. Αυτός ο θαυμαστός κόσμος των θαλασσόχορτων, ο μικρός, ο μέγας κόσμος  του κρίθαμου. Διαβάστε περισσότερα…

Τόπος άπλετης ευδαιμονίας είναι εκεί που τρως τις καλύτερες τηγανητές πατάτες. Και για εμένα είναι το «κούμιλο», η εστία της αυθεντικής φωτιάς με ξύλα, που έστησα με δυο πέτρες στο χωράφι, την πίσω αυλή του σπιτιού μας στην Κάσο. Πατάτες τροφαντές, κομμένες στα τέσσερα, βουτυράτες στον εσωτερικό τους κόσμο, περιβεβλημένες τη χρυσαφένια τραγανότητα που τους φορά το καυτό ελαιόλαδο, επάνω στην οποία λαμπιρίζουν οι κόκκοι του πολύτιμου αλατιού από το αφρολουσμένο πεδίο της Κορακιάς των Αρμαθιών. Δεν ξέρω αν είναι η φυσική φωτιά, η αργή θερμότητά της, το ευωδιαστό πέρασμα του καπνού ή η μεγάλη χάρη της μικρής πατρίδας που όλα τα καθαγιάζει, αλλά οι εκρήξεις της νοστιμιάς, των συναισθημάτων, της μνήμης, της απόλαυσης, της ευτυχίας, ξέρω, είναι μοναδικές και απογειωτικές. Διαβάστε περισσότερα…

Βρισκόμουν μπροστά σε μια πολυποίκιλη συνομωσία των υλικών και των χιλιετιών που σαρώνουν την επιφάνεια της μεγάλης θάλασσάς μας όπως οι ριπές των μελτεμιών παίρνουν και σηκώνουν τους αναβάτες των ιστιοσανίδων, εδώ στις γειτονικές παραλίες του Αφιάρτη της Καρπάθου. Στη Δαματρία, σε ένα από τα τραπέζια του εστιατορίου του ξενοδοχείου «Ποσειδών», η Άντζελα Παπαβασιλείου έχει βάλει μπροστά μας ένα εμβληματικό πιάτο της, ταρτάρ τόνου με κινόα και ταπιόκα. Η σεφ μας λέει πόσο έχει βασανίσει τον εαυτό της και τα υλικά της για να επιτύχει αυτή την εξαίσια γεύση, γεγονός που της παρέχει το δικαίωμα να κρατήσει μυστική τη συνταγή. Διαβάστε περισσότερα…

Αυτή τη φορά ευχόμουν να χτυπήσει ο Παπάς του Ντελή το παράθυρο του πατέρα μου. Ήταν το σύνθημα ότι ο καιρός είναι καλός και πρέπει αμέσως να ξεκινήσουν οι ετοιμασίες  για το ψάρεμα. Αυτό για τον πατέρα μου σήμαινε βιαστική απόλαυση του πρωινού καφέ, όσο η μητέρα μου ετοίμαζε τον «τουβρά» του, το δισάκι από καραβόπανο, με τις «καθετές», το σουγιά, το παγούρι του νερού και το πρόχειρο φαγητό, κουλούρες με κασιώτικο αρμυροτύρι, ντομάτα και αγγούρι. Αυτή τη φορά το νερό και το φαγητό ήταν επί δύο, γιατί, τι ευτυχία, θα έπαιρναν και εμένα μαζί τους, σε ένα αξέχαστο, για όλη τη ζωή μου, μεγάλο, ψάρεμα. Διαβάστε περισσότερα…

Η Κάρπαθος, μαζί με τη ψηλότερη κορυφή των Νοτίων Σποράδων, τη Λάστο, λες και αναδυόταν από την άχλη της γαλήνης. Όλα ησύχαζαν μέσα και γύρω από το λιμάνι, εκτός από εμένα και έναν αγουροξυπνημένο γλάρο, που άρχισε να κράζει αξημέρωτα. Ούτε το πλήρωμα του ωραίου τρεχαντηριού «Νικόλαος», από την Κάλυμνο, είχε ξυπνήσει ακόμη. Ο καπετάν Νικόλας, ο Γιάννης κι ο Αντώνης, εξαντλούσαν τα περιθώρια ανάπαυσης, πριν αρχίσουν μια ακόμη συνηθισμένη, κοπιαστική, ημέρα στη θάλασσα. Για εμένα, όμως, ήταν ξεχωριστή, και με ξεσήκωσε πιο νωρίς από την ώρα που μου είπαν να είμαι στο καΐκι, η αδημονία ότι θα με έπαιρναν μαζί τους για να λεβάρουν, με το πρώτο φως της ημέρας, τα δίχτυα που καλάρισαν από βραδύς.

Διαβάστε περισσότερα…

Στην σκιερή αυλή της στο Διαφάνι, παρακολουθούσα τα πάνσοφα, από τις σπουδές ογδόντα οκτώ χρόνων, χέρια της κυρίας Μαγκαφούλας του Νικολή του Μηνάτση, να «κόβουν» με αριστοτεχνικές κινήσεις φρέσκες μακαρούνες, τη βάση για ένα από τα πλέον εμβληματικά φαγητά της παραδοσιακής Καρπάθου. Φωτογράφιζα τα καλλωπισμένα από την ομορφιά της εμπειρίας και των συναισθημάτων  χέρια της επί τω έργω, και σκεφτόμουν πόσες ιστορίες μας αφηγούνται και πόσες σκέψεις και ιδέες ζωής εκπέμπουν προς τον σύγχρονο νου μας. Διαβάστε περισσότερα…

Όταν ήμασταν παιδιά παίζαμε με τα κόκαλα των σουπιών. Τα φορτώναμε τόνους όνειρα, καρφώναμε στην κουβέρτα τους ένα ασπρόμαυρο φτερό γλάρου, και τα αφήναμε στους γιαλούς να ταξιδέψουν για μακρινές στεριές. Τώρα, καθώς αγωνιζόμαστε να μείνουμε παιδιά, που δεν έπαψαν ποτέ να περιδιαβάζουν εκείνους γιαλούς στις όχθες του Καρπάθιου πελάγους, παίζουμε με τα σουπιοκόκαλα, φορτώνοντάς τα σουπιοπίλαφο και, πάντα, όνειρα. Διαβάστε περισσότερα…

Από τα μπουμπούκια της κάπαρης στιφάδο στο πανηγύρι του Σταυρού στη Φολέγανδρο, στους βλαστούς της κάπαρης με σκορδαλιά στο πανηγύρι του Τριπόταμου της Τήνου και από τα αδέσποτα φυτά στο γλαρονήσι της Αγίας Κυριακής στη Λέρο, στα αγκουράκια επάνω στη μόστρα με την κοπανιστή στα πολυτελή πρωινά των ξενοδοχείων της Μυκόνου, η κάπαρη μοιάζει με την επίσημη γεύση του θέρους στο Αιγαίο. Διαβάστε περισσότερα…

Στο νησί τους λέγαμε «σκορπιούς» και ήταν από τα «πρέπει» της πανηγυρικής ψαρόσουπας. Πάντα είχαν σε ιδιαίτερη εκτίμηση τα δρακόμορφα ψάρια με τα «φαρμακερά» κεντριά, όπως τις σκορπίνες και τις δράκαινες, αλλά και τα απειλητικά μόνο στην όψη χριστόψαρα. Τα οπλισμένα με φοβερά αγκάθια μεγάλα κεφάλια τους, εμπλούτιζαν με τη θαλασσινή γεύση τους την αβγοκομμένη, λεμονάτη, σούπα με ρύζι, που πλήρωνε με σχεδόν τελετουργικό τρόπο, τις «ακριβές» ημέρες, τα βαθειά πιάτα. Το «νόστιμον ήμαρ» για εμάς είχε τη γεύση της ψαρόσουπας. Εκεί ήταν όλη η ουσία, και έπρεπε να αδειάσουμε το πιάτο για να περάσουμε στην πιατέλα με το ψάρι, τις πατάτες και τα καρότα, τα οποία αρτύζαμε με ελαιόλαδο, λεμόνι και πιπέρι. Ειδικά τις σκορπίνες δεν ξέραμε να τις μαγειρεύουν αλλιώς, μέχρι που αρχίσαμε να ταξιδεύουμε και να αλλάζουμε παραστάσεις. Διαβάστε περισσότερα…

Από παιδί με συγκινούσαν τα φέρματα, τα δώρα που συνόδευαν την επιστροφή από το ταξίδι. Ήταν γι εμάς η διασκέδαση της απουσίας. Ο πατέρας έλειπε, πάντα, σε ταξίδι για δουλειά – αφού ήταν ναυτικός – και οι πιο μακρινοί συγγενείς ήσαν ξενιτεμένοι – πάλι για δουλειά – στην Αθήνα, στην Κρήτη, στην Αμερική και, μερικοί, στην Αυστραλία και στην Κύπρο. Αυτά, όμως, που μου έπεψαν οι Αρχαγγελίτες φίλοι μου, ο Γιάννος και η Κωνσταντίνα, δεν ήταν, ακριβώς, φέρματα – δεν συναντηθήκαμε ακόμη διά ζώσης στον τόπο μου ή στον δικό τους, στον Αρχάγγελο της Ρόδου –, δεν μου τα έφεραν δώρα από κάποιο ταξίδι, αλλά ήταν φιλέματα που με πάνε ταξίδι. Διαβάστε περισσότερα…

Είναι ζυμωμένα και πλασμένα με την ιδεολογία και τη χάρη της παλιάς νοικοκυράς. Ειδικά τα λαμπριάτικα καλιτσούνια, γλυκά και φινετσάτα σαν ένα μικρό τριανταφυλλάκι, χερικό της κυρίας Νίνας Καραπιδάκη• η υπογραφή της. Είναι παραδοσιακή συνταγή της Κρήτης, την έχω από τη μάνα μου, αλλά το σχέδιο το κάνω, εγώ, αλλιώτικο, για να είναι πιο όμορφα, μας είπε καθώς μας φίλευε με αυτά τα φοβερά καλιτσούνια στην Αθήνα. Αλλά, συμπλήρωσε, δεν σας λέω τη συνταγή εδώ. Θα την κάνουμε να τη δείτε στον τόπο τους. Διαβάστε περισσότερα…

Ο Θεός κρύβεται στα μικρά και ταπεινά. Κι οι οβριές και τα άγρια σπαράγγια είναι ταπεινά βλαστάρια, αδέσποτα, που ξεπετάγονται και μεγαλώνουν θεομόναχα στους τράφους και τις ρεματιές, σε τόπους υγρούς και σκιερούς μόνο με τη φροντίδα του Θεού, άγρια, χωρίς να τα σπέρνει και να τα καλλιεργεί κανένας.

Διαβάστε περισσότερα…

Ήταν καλοχρονιά εφέτος για τα τσίπουρα από άγρια κούμαρα. Τα καζάνια στους παραδοσιακούς οικισμούς του Κάτω Ολύμπου πήραν, ξανά, φωτιά από τις 5 έως και τις 19 Μαΐου, και ένα πολύ ιδιαίτερο φυσικό απόσταγμα, μυρωδάτο και δυναμικό, στάλαζε υπομονετικά, αποταμιεύοντας τον φλογερό χαρακτήρα του, για να τον απελευθερώσει στις κατανύξεις στη χάρη της παρέας και στην ιεροτελεστία του επίσημου ποτού τις συντροφιάς, που δένει τους συμμέτοχους με ευφρόσυνους δεσμούς, ευλογημένα μοιράσματα και δοξολογίες της ζωής. Μήνες ζυμώνονταν οι άγριοι καρποί της κουμαριάς – που μεγάλωσαν στις κλιτύες του θεϊκού όρους χωρίς να τους το παραγγείλει κανείς παρά η φύση τους μοναχά – μέχρι να έρθει η καλή ώρα τους και να βράσουν στο καζάνι για να επιτελέσουν τον θεάρεστο προορισμό τους. Διαβάστε περισσότερα…

Ήταν άγνωστη γεύση για εμένα, μέχρι που μου χαρίστηκε πεσκέσι, μόλις πέρασα το κατώφλι του ομώνυμου εστιατορίου στο Μεγάλο Κάστρο, το Ηράκλειο, και βρέθηκα ή, πιο σωστά, βαπτίστηκα, στα οράματα και τα θαύματα της κρητικής κουζίνας. Γιατί δεν ήταν μόνο τα γευστικά θαύματα της παραδοσιακής διατροφής που έρχονταν από την κουζίνα, αλλά και τα οράματα που εκπορεύονταν από τον νου του Παναγιώτη Μαγγανά, με πρωταγωνιστές ξεχασμένα αυθεντικά υλικά, αρώματα και γεύσεις. Διαβάστε περισσότερα…

Στο τόξο της λύρας – στην Κρήτη, στην Κάσο και στην Κάρπαθο – σημαίνουν την άνοιξη οι αγκινάρες, που σηκώνουν τα κεφάλια τους επάνω από τις ξερολιθιές, στους γύρους των τοιχισμένων κήπων. Αγκινάρες ημιάγριες, ελαφρώς εξευγενισμένοι απόγονοι των άγριων που προτείνουν απειλητικά τα σκληρά αγκάθια τους αδέσποτες στα βουνά. Όλη αυτή η αγριάδα βγαίνει στη γεύση τους και μας θυμίζει τη νοστιμιά του πικρού που σπεύσαμε να απεμπολήσουμε από τη διατροφή μας, μαζί με τις αναμνήσεις μας από το αρχέγονο τροφοσυλλεκτικό στάδιο που έζησε το είδος μας εκατομμύρια χρόνια. Ευτυχώς που υπάρχουν και οι αγκινάρες, που όσο τροφαντές και περιποιημένες τις καλλιεργούμε τώρα, διατηρούν την ημιάγρια φύση τους και μας ξυπνούν εποχές που η τροφή ήταν εναρμονισμένη με τη φύση. Κι αυτές οι αγκινάρες, την Μεγάλη Εβδομάδα, είναι ακόμη πιο νόστιμες. Διαβάστε περισσότερα…

Η σύναξη των ζωγράφων γύρω από το τραπέζι και πως η τέχνη νοστιμεύει το χταπόδι, τα καλαμάρια γιουβέτσι και τις καραβίδες με ξινό τραχανά

Το πιάτο για το φαγητό, είναι ό,τι η κορνίζα για τoν πίνακα ζωγραφικής· πόσο μάλλον όταν το ίδιο είναι έργο τέχνης. Ο Γιάννης Τσαρούχης, με τη θυμόσοφη αργκό του, έλεγε ότι η κορνίζα είναι η «ρουφιάνα» του έργου. Κάποιοι άλλοι το μετέφεραν ως ο «νταβατζής». Όπως κι αν το είπε, το πνεύμα των δυο αγοραίων επιθέτων είναι, σχεδόν, ταυτόσημο. Ο καταδότης, αυτός που προδίδει το έργο, δεν είναι και πολύ διαφορετικός από τον εκδότη, με άλλα λόγια τον πλασιέ, του έργου. Αυτόν που το σερβίρει θελκτικά, έως και προκλητικά. Και το πιάτο σερβίρει και συμβάλει τα μέγιστα στην εικαστική πρόκληση της γεύσης και της νοστιμιάς του φαγητού. Διαβάστε περισσότερα…