Για την ακρίβεια κόκκινα μαυρομάτικα φασόλια με κοφτό μακαρονάκι. Και δεν ήταν που τα φασόλια στο νησί τα τρώγαμε πάντα κόκκινα με πατάτες και αρκετό σέλινο, γιατί τα μαυρομάτικα τα κοινώναμε, πάντα, άσπρα. Αλλά, τώρα, με οδήγησε εκεί μια λάθος κίνηση. Η πρόθεσή μου ήταν να τα κάνω κι εγώ λευκά, γι’ αυτό ξεκίνησα με το πληθωρικό ελαιόλαδο μέσα στο οποίο άρχισε να τσιγαρίζεται το παλιό κρεμμύδι και τα νέα κρεμμυδάκια. Υπέθεσα ότι το σέλερυ θα ήταν εντάξει με το λευκό φαγητό μου, κι γι’ αυτό το έσβησα με δύο λευκά ξίδια, βαλσάμικο και μηλόξιδο. Και άρχισα να καρυκεύω, φρεσκοτριμμένα δυο λογιών πιπέρια, κόκκινα και μαύρα, κύμινο, μπαχάρι, κουρκουμά… Διαβάστε περισσότερα…

Η σύναξη των ζωγράφων γύρω από το τραπέζι και πως η τέχνη νοστιμεύει το χταπόδι, τα καλαμάρια γιουβέτσι και τις καραβίδες με ξινό τραχανά

Το πιάτο για το φαγητό, είναι ό,τι η κορνίζα για τoν πίνακα ζωγραφικής· πόσο μάλλον όταν το ίδιο είναι έργο τέχνης. Ο Γιάννης Τσαρούχης, με τη θυμόσοφη αργκό του, έλεγε ότι η κορνίζα είναι η «ρουφιάνα» του έργου. Κάποιοι άλλοι το μετέφεραν ως ο «νταβατζής». Όπως κι αν το είπε, το πνεύμα των δυο αγοραίων επιθέτων είναι, σχεδόν, ταυτόσημο. Ο καταδότης, αυτός που προδίδει το έργο, δεν είναι και πολύ διαφορετικός από τον εκδότη, με άλλα λόγια τον πλασιέ, του έργου. Αυτόν που το σερβίρει θελκτικά, έως και προκλητικά. Και το πιάτο σερβίρει και συμβάλει τα μέγιστα στην εικαστική πρόκληση της γεύσης και της νοστιμιάς του φαγητού. Διαβάστε περισσότερα…

Με την πρώτη μπουκιά, λες και απελευθερώνονται από την «πίντα» οι κάβοι της ανυπομονησίας για το ταξίδι της επιστροφής στη μικρή πατρίδα, και το ασημένιο τρεχαντήρι, φορτωμένο νόστο – τη ρίζα του νόστιμου – βάζει πλώρη για το κέντρο και τις άκρες του Αρχιπελάγους, από τη Λήμνο ως την Κάρπαθο και την Κάσο, με ενδιάμεσους σταθμούς την Αλόννησο, την Ικαρία, την Κύθνο, τη Μύκονο, τη Νάξο, τη Σίφνο, την Αμοργό, την Κίμωλο, τη Ρόδο. Μπορούμε να πούμε τα νησιά και αλλιώς· κασπακινό τη Λήμνο, μακαρούνες την Κάρπαθο, ντολμαδάκια την Κάσο, τόνο την Αλόννησο, σουφικό την Ικαρία, σφουγγάτα την Κύθνο, μελόπιτα τη Μύκονο, ρόστο τη Νάξο, μαστέλο τη Σίφνο, πατατάτο την Αμοργό, λαδένια την Κίμωλο, λακάνη τη Ρόδο. Γιατί ο τόπος έχει τη δική του γεύση που ακουμπά στέρεα στη στεριά. Διαβάστε περισσότερα…

Κάθε πιάτο που γεύεσαι στην εσωτερική αυλή του πολυβραβευμένου εστιατορίου στο κέντρο του Μεγάλου Χάνδακα, πίσω από τα εμβληματικά Λιοντάρια, είναι μια συναρπαστική διήγηση για την ψυχή, την ιδεολογία και τη γεύση της Κρήτης. Η ατμόσφαιρα του χώρου κατάγεται από εκείνα τα στενά σοκάκια των παλαιών μαχαλάδων που τα σεργιανούσε ο Γκρέκο.

Ώρα καλή! Και τι δεν θα έδινα ν’ ακούσω πάλι αυτόν τον χαιρετισμό των βοσκών που γύριζαν από τις μάντρες και τα μητάτα τους στη Σκάφη και στη Μαρίτσα, και πήγαιναν για τους στάβλους τους στις Καθίστρες και στον Χρουσουλά, καβάλα στα μουλάρια τους, σιγοτραγουδώντας «αλέντι», «βοσκίστικο», «πισωμέρι» ή άλλους μελωδικούς σκοπούς της λύρας. Ξεχώριζε ο Γιάννης ο Αγάς, με το στριφτό, άσπρο, μουστάκι του, το μαύρο κασκέτο του – αυτό το διακριτικό των ναυτικών τα φορούν στην Κάσο και οι αγρότες –, τα καλοτσαγκαρεμένα από τον ίδιο στι(β)άνια του, θρονιασμένος επάνω στο ψαρί μουλάρι του. Εκείνος τραγουδούσε εξαιρετικά τον «οθείτικο» σκοπό. Διαβάστε περισσότερα…

Φαντάζουν ως η πλέον αντιπροσωπευτική γεύση των τοπίων του Αιγαίου. Λες και όλη ουσία των παρενθέσεων των ελάχιστων στεριών στην απέραντη θάλασσα, αναφύεται με τη μορφή ευωδιαστών χόρτων, που οι ατίθασες αίγες – που προσομοιάζουν με ηλιοκαμένα παιδιά του καλοκαιριού – και τα μειλίχια πρόβατα – που φαντάζουν ηλικιωμένοι που αργοπατούν υπό το βάρος της εμπειρίας – μετουσιώνουν σε πλήρες γεύσεων γάλα, ακόμη και στις ξηρές εποχές, που οι τυροκόμοι με αιωνόβιες αλχημείες συμπυκνώνουν σε τυρί. Και σύμφωνα με τον χρυσό κανόνα του Αιγαίου, που υπερισχύει στα πάντα, και στα τυριά του, η μεγαλοσύνη, ο πλούτος, η αυθεντικότητα – που είναι συνώνυμη με την ποιότητα –, η νοστιμιά, δεν βρίσκονται στο πολύ, αλλά στο λίγο. Ακόμη και σ’ ένα μικρό, μεγαλειώδες, σπιτικό τυράκι. Διαβάστε περισσότερα…

Τα απομονωμένα στην άκρη του Αιγαίου, σχεδόν άγνωστα εκτός του κύκλου των μυημένων, μπουστιά της Κάσου ξεσήκωσαν έναν πανελλήνιο χορό με μεζέδες που γίνονται από γεμιστά έντερα και κοιλιές αμνοεριφίων, αλλά, κυρίως, χοιρινών, που αυτή την εποχή των χοιροσφαγίων ενόψει των Χριστουγέννων, έχουν την τιμητική τους στην ηπειρωτική Ελλάδα και στο Αιγαίο. Η Πηνελόπη Καμπάκη Βουγιουκλή τα είπε, για άλλη μια φορά, όλα, με το καίριο σχόλιό της: «Μπάμπω, καρβαρίτσα, μπουμπάρι, οματιές/ομαθιές, τώρα και μπουστιές… Τι πλούτος…». Διαβάστε περισσότερα…

Μαγειρεύω πατατόρυζο και θυμάμαι τον πάππου μου τον Χριστόφορο. Εκείνος το «πεθυμούσε» και ζητούσε από την γιαγιά μου την Καλλιόπη και τη μητέρα μου τη Μαγκαφούλα να το μαγειρέψουν για το χατίρι του. Είχε μάθει στη ζωή του – από τότε που τον πήραν παιδάκι που δεν θυμόταν καλά-καλά το όνομά του από το σπίτι του στα μέρη της Πάφου, στην Κύπρο, και τον πήγαν στην Αίγυπτο και μετά τον εγκατέστησαν σε ένα μητάτο στα όρη της Κάσου  – να ευχαριστιέται από τα απλά και τα ταπεινά και να απολαμβάνει τα αναγκαία και τα βρισκούμενα· όπως εμείς τα καραβάκια από ευτελή «ασπέτιλα», που μας έφτιαχνε με το σουγιά του κάθε φορά που πηγαίναμε να τον συναντήσουμε στους Κάμπους, στις «χεριτσές» που «έβλεπε» τη μικρή «μάντρα» του από πρόβατα και αίγες, παρέα με τον Φίλιππα, ο οποίος επέστρεψε από την Αμερική στο νησί για να κλείσει τον κύκλο της ζωής του ως βοσκός.

Διαβάστε περισσότερα…

Ήταν εκεί ανάμεσα σε όλα τα καλά της θάλασσας του Αμβρακικού, στον πλούσιο μπουφέ που έστησε στο «Barcode Cafe» του Βασίλη Σώζου στην προκυμαία της Βόνιτσας, ο δήμαρχος Γιώργος – Θεόδωρος Αποστολάκης για να καλωσορίσει τα μέλη της Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογράφων που διάλεξαν την Αιτωλοακαρνανία για να πραγματοποιήσουν το συνέδριό τους και την πόλη του για να εκλέξουν το προεδρείο τους. Προκλητικά μόνη, και άρα ξεχωριστή, η κρεατόπιτα με χειροποίητο, σπιτικό, φύλλο και γέμιση από μικρά κομμάτια χοιρινού κρέατος και γλυκό τραχανά, σκεπάστηκε, προς στιγμήν, από τις θαλασσινές γεύσεις, αλλά στο τέλος ανέβηκε στην επιφάνεια των κυμάτων νοστιμιάς που δημιούργησαν οι επί κεφαλής της Λέσχης Αρχιμαγείρων Δυτικής Ελλάδας και Ηπείρου, με τη συνδρομή των παιδιών του επαγγελματικού ΙΕΚ Βόνιτσας. Η «γουρουνόπιτα» όπως την αποκαλούν στην πατρίδα της, το Ξηρόμερο, δημιουργήθηκε με τη συνταγή της Βάσως Σιδερά, η οποία είχε την ευγένεια να τη μοιραστεί μαζί μας. Διαβάστε περισσότερα…

Βεργοί, σκορδαψιοί, σκορταλιές, καλοήρια, κοκάρια, αγριοκρέμυδα, βορβοί. Όπως κι αν λέγονται, αυτοί οι βολβοί είχαν πάντα πρώτη θέση στο τραπέζι μας

Αναπτύσσονται βαθειά μέσα στο χώμα, αφού είναι βολβοί, και ανεβαίνουν στην επιφάνεια, και επάνω στο τραπέζι μας, όταν οργώνουν τα χωράφια, στις αρχές του χειμώνα. Υπάρχουν παντού, με διάφορα ονόματα – βολβοί, κρεμμύδες, βροβιά, αγριοκρέμυδα – αλλά μόνο στην Κρήτη έχουν τους ασκορδουλάκους σε τόσο μεγάλη υπόληψη, ώστε να αποτελούν φετίχ για το τραπέζι τους και ο απόλυτος μεζές για τη τσικουδιά. Ίσως γιατί έχουν ατόφια την αυθεντική γεύση της κρητικής γης, λίγο πικρή, λίγο γλυκιά, πολύ ατίθαση και ανυπότακτη. Όμως, μετά την ανάρτησή μας, από παντού κατεύθασαν μηνύματα ενθουσιασμού για τα κοκάρια (Χαλκιδική), τα Καλοήρια (Κεφαλονιά), τους βορβούς (Κύθηρα),  τους βεργιούς (Κάλυμνος).

Διαβάστε περισσότερα…

Δεν είναι μόνο ότι «το αίμα τσιμπά» στην Κύπρο – όπως αλλιώς περιγράφουν στο νησί τη συγγένεια εξ αίματος – καθώς ο πάππους μου ο Χριστόφορος γεννήθηκε και έζησε τα πρώτα χρόνια της ζωής του στα μέρη της Πάφου, αλλά, κυρίως, γιατί από τη πρώτη στιγμή που αποβιβάστηκα στις ακρογιαλιές της, αισθάνθηκα ότι η μεγαλόνησος της ανατολικής Μεσογείου είναι η ιδιαίτερη πατρίδα όλων των Ελλήνων, τόπος της πάλλουσας ελληνικότητας. Ένας κόσμος ομογενής, μια όμορφη μικρή πατρίδα, χαμογελαστή, γλυκιά, οικεία, αλλά και με το πέπλο της αδιόρατης λύπης για τη μεγάλη αδικία, να περνά διαρκώς επάνω από το εκφραστικό βλέμμα της. Όπως τα γαλάζια μάτια του πάππου, που μιλούσαν για αγάπη και καλοσύνη, στη σκιά της υποψίας μελαγχολίας για την απώλεια της μητέρας του και την οδύσσειά του από την οικογενειακή εστία προς την Αίγυπτο και από εκεί στην Κάσο, όπου ρίζωσε με άλλο όνομα, δεν θυμόταν καλά, ίσως από Χριστόδουλος Ιωαννίδης σε Χριστόφορος Χριστοφόρου. Διαβάστε περισσότερα…

Μαγειρεμένο στα ξύλα που φέρνει η θάλασσα, στους τόπους των πεταλίδων, αυτό το φαγητό μοιάζει να γεμίζει το στόμα και τη ψυχή από τη νόστιμη γεύση της νησιωτικότητας.

Νησιωτικότητα είναι η συμβολή δύο αντίρροπων κοσμογονιών, της θάλασσας και της στεριάς· λες και επάνω στη γραμμή της περιπαθούς συνεύρεσής τους σκορπούν στον γαλανό αιθέρα όλη τη θεογονική ενέργειά τους, που, αλλιώς, μπορούμε να την πούμε και μια ολάκερη ιδεολογία να βλέπεις και να ζεις τη ζωή. Ή, καλύτερα, τις δύο όψεις της ίδιας ζωής, αναλόγως, από που την κοιτάζεις. Από τη στεριά προς το πέλαγος ή από τη θάλασσα προς στις στεριές που αχνοσχεδιάζονται στους ορίζοντές σου. Διαβάστε περισσότερα…

Η ίδια η θάλασσα και η ζωή αντίκρυ του πελάγους είναι η κεντρική ουσία της. Η κακαβιά των ψαράδων και η μυθολογία της μοιάζει με απόσταγμα της γεύσης της ίδιας της ζωής τους, του κόσμου τους ολάκερου, που πάλλεται δίπλα ή μέσα στη θάλασσα. Όπως και η κακαβιά αποθεώνεται σε μεγάλη οικειότητα με τη θάλασσα και έχοντας ενσωματώσει εκτός από τη γεύση των ψαριών της και το ίδιο το σώμα της. Γιατί αυτή η κακαβιά που μαγειρέψαμε με τον τρόπο των ψαράδων στα Χοχλακούλια του Εμπορειού, είχε στο βάθος της και ατόφια θάλασσα. Ενσωμάτωνε, όμως, και μια μακρά ιστορία θαλασσινής ζωής και ψαράδικων περιπετειών. Διαβάστε περισσότερα…

Είναι από τις δυνατές υλικές αναμνήσεις του καλοκαιριού που πήραμε μαζί μας, τη μεταποιήσαμε και τη βάλαμε στο κέντρο του κυριακάτικου τραπεζιού για να τη μοιραστούμε και να ευφρανθούμε εμείς και η συντροφιά μας. Η βόλτα στο λιμάνι το προχωρημένο πρωινό, την ώρα που επιστρέφουν τα καΐκια από την «ροδοδάκτυλη» ώρα της ημέρας όταν συμβαίνει το λεβάρισμα των διχτυών, είναι ένα ζωντανό σεμινάριο πολυτοπικής και πολυεθνικής κουλτούρας. Γιατί δεν είναι μόνο οι εμπειρίες των ιθαγενών καπετάνιων από Λέρο, την Κάλυμνο και την Κάρπαθο, αλλά και τα πληρώματα των καϊκιών από την άλλη όχθη της Μεσογείου, κυρίως την Αίγυπτο, που προσθέτουν νέες γεύσεις στον πολιτισμό της τροφής. Από κοντά και οι φίλοι μας Ιταλοί, τακτικοί επισκέπτες του νησιού μας αφού διαθέτουν δικό τους σπίτι, οι οποίοι πλησίασαν την ψαριά που έφερε με τη «Σταυρούλα» ο Μανώλης Σκόρδος και του ζήτησαν να αγοράσουν σκορπίνες για να τις κάνουν μακαρονάδα κόκκινη. Διαβάστε περισσότερα…

Σαν να βλέπω τώρα τη θεία την Άννα «ανεσκουμπωμένη», με σηκωμένα τα μανίκια δηλαδή, να ζυμώνει με πάθος τη ζύμη για τα κουλούρια των Χριστουγέννων και για τα Χριστόψωμα. Να «γλοθίζει» τη ζύμη, όπως έλεγαν στο νησί αυτή τη ζωηρή κίνηση των χεριών, που έμοιαζε με πάλη  με έναν εύπλαστο αλλά επίμονο εχθρό. Αυτή η πολεμική ατμόσφαιρα ήταν απλωμένη σε όλο το σπίτι, που εκείνη τη στιγμή έμοιαζε με το μέτωπο των προετοιμασιών για τη μεγάλη γιορτή, που, χωρίς να το έχουμε συνειδητοποιήσει ήταν, τελικά, η γέννηση του νέου που μας γοήτευε τόσο πολύ, κάθε χρόνο, χωρίς να χάνει με την επανάληψη την αρχική αξία της. Διαβάστε περισσότερα…

Σαν να βλέπω τώρα τη θεία την Άννα «ανεσκουμπωμένη», με σηκωμένα τα μανίκια δηλαδή, να ζυμώνει με πάθος τη ζύμη για τα κουλούρια των Χριστουγέννων και για τα Χριστόψωμα. Να «γλοθίζει» τη ζύμη, όπως έλεγαν στο νησί αυτή τη ζωηρή κίνηση των χεριών, που έμοιαζε με πάλη  με έναν εύπλαστο αλλά επίμονο εχθρό. Αυτή η πολεμική ατμόσφαιρα ήταν απλωμένη σε όλο το σπίτι, που εκείνη τη στιγμή έμοιαζε με το μέτωπο των προετοιμασιών για τη μεγάλη γιορτή, που, χωρίς να το έχουμε συνειδητοποιήσει ήταν, τελικά, η γέννηση του νέου που μας γοήτευε τόσο πολύ, κάθε χρόνο, χωρίς να χάνει με την επανάληψη την αρχική αξία της. Διαβάστε περισσότερα…

Σε κάθε ιστορία που σέβεται τον εαυτό της, υπάρχει, κατά βάθος, και ένα ηθικό σχόλιο. Θα το έλεγα ηθικό δίδαγμα, αν η ορολογία δεν μας παρέπεμπε σε λιγότερο απελευθερωμένες διαδικασίες. Κι η ηθική, είναι, κυρίως, ελεύθερη επιλογή, και σε αυτή την ελευθερία της, οφείλει και την αξία της. Ο σοφός παππούς Αριστοτέλης λέει ότι οι ηθικές πράξεις είναι αποτέλεσμα σκέψης και ελεύθερης επιλογής και όχι τυχαίο περιστατικό. Δεν αρκεί να προτιμάς το καλό, αλλά και να συναισθάνεσαι ότι το κάνεις συνειδητά. Η ηθική και η ελευθερία υπάρχουν παντού, γύρω μας και μέσα μας, ακόμη και στο τραπέζι μας. Νομιμοποιούμαστε, αλήθεια, να μιλάμε περί ηθικού φαγητού; Δικαιούμαστε να επικαλούμαστε τον όρο ηθική μακαρονάδα που χρησιμοποιήσαμε παλαιότερα; Πιστεύουμε πως ναι, αφού η διαδικασία της παραγωγής και κατανάλωσης της τροφής είναι καθοριστική για την εξέλιξη της ζωής στη Γη των ανθρώπων και όλων των άλλων, αλληλοεξαρτώμενων, ζωντανών οργανισμών, όπως και του περιβάλλοντος της ζωής τους. Η ηθική της τροφής είναι ο θεμέλιος λίθος της βιώσιμης ζωής στον Πλανήτη μας. Διαβάστε περισσότερα…