Οι ελιές είναι λατρεία, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Αρκεί μια κουβέντα για να πυροδοτήσει την έκρηξη μιας εμπειρίας χιλιετιών στη σκιά αυτού του ιερού δένδρου της μεγάλης θάλασσας μας, της Μεσογείου. «Τσακιστές ελιές, ευλογία γεύσης» λέει ο Νίκος Χατζηγεωργίου. Εκεί, στην πατρίδα του Νίκου, τη Λέσβο, τις τσακιστές ελιές τις λένε κλαστάδες. Άλλη μια ζωντανή ανάμνηση, φορτωμένη στον μικρό καρπό· της αρχαίας γλώσσας που δεν έπαψε ποτέ να γλυκολαλεί στις αμμουδιές του Ομήρου. Κλάω στη λαλιά των αρχαίων προπάππων μας σημαίνει σπάω, τσακίζω. Διαβάστε περισσότερα…

Μαγειρεύω πατατόρυζο και θυμάμαι τον πάππου μου τον Χριστόφορο. Εκείνος το «πεθυμούσε» και ζητούσε από την γιαγιά μου την Καλλιόπη και τη μητέρα μου τη Μαγκαφούλα να το μαγειρέψουν για το χατίρι του. Είχε μάθει στη ζωή του – από τότε που τον πήραν παιδάκι που δεν θυμόταν καλά-καλά το όνομά του από το σπίτι του στα μέρη της Πάφου, στην Κύπρο, και τον πήγαν στην Αίγυπτο και μετά τον εγκατέστησαν σε ένα μητάτο στα όρη της Κάσου  – να ευχαριστιέται από τα απλά και τα ταπεινά και να απολαμβάνει τα αναγκαία και τα βρισκούμενα· όπως εμείς τα καραβάκια από ευτελή «ασπέτιλα», που μας έφτιαχνε με το σουγιά του κάθε φορά που πηγαίναμε να τον συναντήσουμε στους Κάμπους, στις «χεριτσές» που «έβλεπε» τη μικρή «μάντρα» του από πρόβατα και αίγες, παρέα με τον Φίλιππα, ο οποίος επέστρεψε από την Αμερική στο νησί για να κλείσει τον κύκλο της ζωής του ως βοσκός.

Διαβάστε περισσότερα…

…που μετασχηματίστηκε την επομένη σε κοτόπουλο με ξινό τραχανά

Η σπουδαία δυναμική της Τέχνης είναι να ανανεώνει τη ματιά μας επάνω στη ρουτίνα, στα γνωστά και συνηθισμένα. Από τα πρώτα βήματα του ανθρώπου στα δυο του πόδια, η Τέχνη ακολουθούσε κατά πόδας την τροφή, και κατά κάποιο τρόπο την επένδυε με μυστήριο και ιδεολογία, ιδιαιτέρως, όταν το φαγητό άρχισε να κάνει τα πρώτα του βήματα από την ανάγκη στην απόλαυση. Κι η δυναμική της τέχνης, μεταγγίστηκε δειλά-δειλά και στη γεύση. Έπρεπε να σου περίσσευε φαγητό και για το βράδυ, για να έχεις την πολυτέλεια να το μεταποιήσεις για να ανανεώσεις την όρεξή σου γι αυτό. Διαβάστε περισσότερα…

Στο νησί τους λέγαμε «σκορπιούς» και ήταν από τα «πρέπει» της πανηγυρικής ψαρόσουπας. Πάντα είχαν σε ιδιαίτερη εκτίμηση τα δρακόμορφα ψάρια με τα «φαρμακερά» κεντριά, όπως τις σκορπίνες και τις δράκαινες, αλλά και τα απειλητικά μόνο στην όψη χριστόψαρα. Τα οπλισμένα με φοβερά αγκάθια μεγάλα κεφάλια τους, εμπλούτιζαν με τη θαλασσινή γεύση τους την αβγοκομμένη, λεμονάτη, σούπα με ρύζι, που πλήρωνε με σχεδόν τελετουργικό τρόπο, τις «ακριβές» ημέρες, τα βαθειά πιάτα. Το «νόστιμον ήμαρ» για εμάς είχε τη γεύση της ψαρόσουπας. Εκεί ήταν όλη η ουσία, και έπρεπε να αδειάσουμε το πιάτο για να περάσουμε στην πιατέλα με το ψάρι, τις πατάτες και τα καρότα, τα οποία αρτύζαμε με ελαιόλαδο, λεμόνι και πιπέρι. Ειδικά τις σκορπίνες δεν ξέραμε να τις μαγειρεύουν αλλιώς, μέχρι που αρχίσαμε να ταξιδεύουμε και να αλλάζουμε παραστάσεις. Διαβάστε περισσότερα…

Πάντα θα νοσταλγούμε τον χαμένο παράδεισό μας, τον απέραντο κήπο, όπου, ορθοί στα δύο πόδια μας, απλώναμε τα ελεύθερα, πλέον, χέρια μας, και συλλέγαμε τη τροφή μας απευθείας από το κελάρι της φύσης. Αν και εμάς, τους σύγχρονους ανθρώπους, μάς χωρίζει διαρκής πρόοδος εκατομμυρίων ετών από τους καρποσυλλέκτες και κυνηγούς προγόνους μας, δεν έπαψε ποτέ ο τρόπος ζωής τους να απηχεί στους μοντέρνους καιρούς μας, κάνοντας ό,τι πιο συναρπαστικό, αυθεντικό, φυσικό και αισθαντικό, μια εξόρμηση για μανιτάρια στο Πήλιο.  

Τα σαλιγκάρια, οι χοχλιοί του νότου, είναι άγγελοι της πρώτης άνοιξης, του φθινοπώρου, της εποχής που αρχίζει να σπέρνεται, για να ανθίσει αργότερα, η αφθονία της καθιερωμένης άνοιξης και του καλοκαιριού. Κάνουν την εμφάνισή τους, όμως, και την κανονική άνοιξη, κρεμασμένοι επάνω στους ανθισμένους ασπαλάθους. Λένε ότι τότε, οι ψιλοί χοχλιοί του Μάρτη, είναι οι πιο νόστιμοι. Το φθινόπωρο, αναδύονται από τη γη και οι «χοντροί» χοχλιοί, οι «ανεραζάτοι», όπως τους έλεγαν παλαιότερα στην Κρήτη και εξακολουθούν να τους αποκαλούν στη Μικρή Κρήτη, την Κάσο. Έτσι όπως τους δίνουν είδηση και τους ξυπνούν από τη νάρκη τους οι στάλες της βροχής για να συρθούν υπομονετικά και περισπούδαστα επάνω στα χόρτα και τα μυριστικά βότανα, λες και τρυγούν την ουσία και τη γεύση του τόπου. Και καθώς οι «συρτοί» του χειμώνα και οι «γυρευτοί» του καλοκαιριού είναι απασχολημένοι με τις δραστηριότητες που πρέπει γρήγορα να κάνουν, όπως οι ερωτικές περιπτύξεις ή η θερινή νάρκη,  είναι αχολόσκαστο κυνήγι για τους παραδοσιακούς τροφοσυλλέκτες ανθρώπους. Έτσι ήταν πάντα.

Το αυθεντικό είναι πηγαίο, παραδοσιακό. Διαμορφώνεται από την εξέλιξη της συλλογικής εμπειρίας και παραδίδεται με την σφραγίδα της εποχής της μετάδοσης, αλλά και με ελεύθερη περιοχή για να μπει η βούλα της νέας εποχής. Το αυθεντικό είναι ανεπιτήδευτο. Γίνεται γιατί είναι απαραίτητο να γίνει, και, πάντα, διανθίζεται από πρώτες σκέψεις, έγνοια, μοιράσματα, αγάπη. Το αυθεντικό είναι χρήσιμο, ικανοποιεί πραγματικές ανάγκες, ζωτικές, και, όπως μας έμαθε ο παππούς Αριστοτέλης, το χρήσιμο είναι, πάντα, καλό και ευχάριστο, που πάει να πει ωραίο. Διαβάστε περισσότερα…

Καλή ζωή σημαίνει κάνω παρέα και περνώ, πριν απ’ όλους, καλά με τον εαυτό μου, και αμέσως μετά με τους πολύ κοντινούς μου ανθρώπους, ιδιαιτέρως, τώρα, που βρισκόμαστε περιορισμένοι, άπλετο χρόνο, σε κοινό τόπο. Περνώ καλά με τον εαυτό μου, πάει να πει είμαι ευτυχισμένος. Ευτυχία δεν σημαίνουν μόνον τα μεγάλα συμβάντα, αλλά, κυρίως, τα μικρά καθημερινά. Μάλιστα, οι μικρές, περιορισμένες, ευτυχίες έρχονται και επανέρχονται αποθησαυρίζοντας μεγαλύτερης διάρκειας ευτυχία, που αν καταφέρουμε να την απολαμβάνουμε συνειδητά, μπορεί να μεγαλώσει και να γίνει ευδαιμονία. Το ατμοσφαιρικό, μεσημεριανό, κυριακάτικο τραπέζι για δύο, η ευωδιά του κύμινου που αναδύεται στο κοίνωμα του πανηγυρικού χοιρινού με πράσα αβγολέμονο, το γλυκόπιοτο κρασί που αστράφτει, με όλες τις γευστικές και χρωματικές εντάσεις του, στα κολονάτα ποτήρια. Διαβάστε περισσότερα…

Μεγαλώνοντας απέναντι στις γραμμές των οριζόντων, εκπαιδευτήκαμε στην ιδεολογία των μικρών τόπων και των μεγάλων ονείρων. Αφού δεν βρήκαμε έτοιμα στη ζωή μας μεγάλα πράγματα, μεγαλώναμε τα μικρά, για να μπορούν να κρατήσουν χιλίων τόνων όνειρα, για να μας ταξιδέψουν, και να μας «ταξιδέψουν», στον αφρό των κυμάτων και όχι στα βάθη του μπλάβου πόντου. Και τα μοιραζόμασταν. Ένα κοχύλι που μπλέχτηκε στα δίχτυα, ένα κοραλλένιο «μάτι της θάλασσας»,  ένα καραβάκι από τον ξερό μίσχο του άνθους του ασφόδελου, ένα τόσο δα μικρό ντολμαδάκι… Διαβάστε περισσότερα…

Πορφύρες, μελανούρια, σκάροι, μανούρια, χταπόδια, αχινιοί, φούσκες, κακαβιές, κοχύλια, μάτια της θάλασσας. Ψαρέματα, βουτιές, φαγητά, ρακές, σκοποί της λύρας, μαντηνάδες και γλέντια. Η «αγία τράπεζα» όπου λειτουργεί το καλοκαίρι στην Κάσο, ήταν και εξακολουθεί να είναι το παλιό λιμάνι του Εμπορειού. Ατέλειωτα καλοκαίρια για το μελαμψό από τον ήλιο σώμα και τα ξανθά, από τη «λάβρα» του μεσημεριού μαλλιά, και την δροσισμένη από την ανεμελιά και την αύρα της μητέρας θάλασσας, ψυχή. Διαβάστε περισσότερα…

Η σύναξη των ζωγράφων γύρω από το τραπέζι και πως η τέχνη νοστιμεύει το χταπόδι, τα καλαμάρια γιουβέτσι και τις καραβίδες με ξινό τραχανά

Το πιάτο για το φαγητό, είναι ό,τι η κορνίζα για τoν πίνακα ζωγραφικής· πόσο μάλλον όταν το ίδιο είναι έργο τέχνης. Ο Γιάννης Τσαρούχης, με τη θυμόσοφη αργκό του, έλεγε ότι η κορνίζα είναι η «ρουφιάνα» του έργου. Κάποιοι άλλοι το μετέφεραν ως ο «νταβατζής». Όπως κι αν το είπε, το πνεύμα των δυο αγοραίων επιθέτων είναι, σχεδόν, ταυτόσημο. Ο καταδότης, αυτός που προδίδει το έργο, δεν είναι και πολύ διαφορετικός από τον εκδότη, με άλλα λόγια τον πλασιέ, του έργου. Αυτόν που το σερβίρει θελκτικά, έως και προκλητικά. Και το πιάτο σερβίρει και συμβάλει τα μέγιστα στην εικαστική πρόκληση της γεύσης και της νοστιμιάς του φαγητού. Διαβάστε περισσότερα…

Η Κάρπαθος, μαζί με τη ψηλότερη κορυφή των Νοτίων Σποράδων, τη Λάστο, λες και αναδυόταν από την άχλη της γαλήνης. Όλα ησύχαζαν μέσα και γύρω από το λιμάνι, εκτός από εμένα και έναν αγουροξυπνημένο γλάρο, που άρχισε να κράζει αξημέρωτα. Ούτε το πλήρωμα του ωραίου τρεχαντηριού «Νικόλαος», από την Κάλυμνο, είχε ξυπνήσει ακόμη. Ο καπετάν Νικόλας, ο Γιάννης κι ο Αντώνης, εξαντλούσαν τα περιθώρια ανάπαυσης, πριν αρχίσουν μια ακόμη συνηθισμένη, κοπιαστική, ημέρα στη θάλασσα. Για εμένα, όμως, ήταν ξεχωριστή, και με ξεσήκωσε πιο νωρίς από την ώρα που μου είπαν να είμαι στο καΐκι, η αδημονία ότι θα με έπαιρναν μαζί τους για να λεβάρουν, με το πρώτο φως της ημέρας, τα δίχτυα που καλάρισαν από βραδύς.

Διαβάστε περισσότερα…

Είναι γευστικό προνόμιο που μπορείς να απολαύσεις μόνο αν βρεθείς πρωί – πρωί στο μητάτο του βοσκού, λίγο πριν ξεκινήσει να τυροκομεί. Αυτό σημαίνει ότι σε έχει προσκαλέσει να δοκιμάσεις «δρίλλα», την λιπαρή επιδερμίδα του γάλακτος – «τσίπα» την λένε στην Κρήτη, «κορυφή» ή «καϊμάκι»  στην ηπειρωτική Ελλάδα – η οποία μετουσιώνεται, εδώ στα παραδοσιακά μητάτα της Κάσου, χειροποίητα, σε «βότυρο» και «αποψήματα», και της Κρήτης σε βούτυρο και στάκα. Από μόνη της είναι μια γενναιόδωρη, αρχοντική, χειρονομία, γιατί η δρίλλα είναι το πιο σπάνιο προϊόν του γάλακτος και δεν κυκλοφορεί έξω από το άδυτο της παραδοσιακής τυροκομίας, ατόφια, χωρίς μεταποίηση.

Διαβάστε περισσότερα…

Βρισκόμουν μπροστά σε μια πολυποίκιλη συνομωσία των υλικών και των χιλιετιών που σαρώνουν την επιφάνεια της μεγάλης θάλασσάς μας όπως οι ριπές των μελτεμιών παίρνουν και σηκώνουν τους αναβάτες των ιστιοσανίδων, εδώ στις γειτονικές παραλίες του Αφιάρτη της Καρπάθου. Στη Δαματρία, σε ένα από τα τραπέζια του εστιατορίου του ξενοδοχείου «Ποσειδών», η Άντζελα Παπαβασιλείου έχει βάλει μπροστά μας ένα εμβληματικό πιάτο της, ταρτάρ τόνου με κινόα και ταπιόκα. Η σεφ μας λέει πόσο έχει βασανίσει τον εαυτό της και τα υλικά της για να επιτύχει αυτή την εξαίσια γεύση, γεγονός που της παρέχει το δικαίωμα να κρατήσει μυστική τη συνταγή. Διαβάστε περισσότερα…

Μούρνα! Έτσι τα λέγαμε στο νησί, πιστοί για μια ακόμη φορά στη συγγένεια πρώτου βαθμού με την Κρήτη. Και οι μεγαλύτεροι μας έβαζαν στη δοκιμασία ενός γλωσσοδέτη, για να μπερδευτεί η γλώσσα μας, να κάνει το προσδοκώμενο λάθος και να σκάσουν στα γέλια: «Στις μαυρομουρνιάς τη ρίζα, ένας μαύρος-μαύρος μούρναρος». Σίγουρα, είναι πιο εύκολο να το γράφεις, από το να το λες γρήγορα. Κι ακόμη πιο εύκολο, να μαζεύεις μούρα, να τα μαγειρεύεις, να τα τρως και να σε ταξιδεύουν. Διαβάστε περισσότερα…