Τριπόταμος Τήνου, Νοέμβριος 2015. Όχι, δεν είναι υστερόγραφο σε κάποιο από τα δοκίμια του Κορνήλιου Καστοριάδη που εκπορεύτηκαν από εδώ και έκαναν γρήγορα τον γύρο του κόσμου. «Καιρός», Τριπόταμος, Τήνος, Αύγουστος 1986 ή «Χώροι του Ανθρώπου», Τριπόταμος, Τήνος, Σεπτέμβριος 1995. Πάει καιρός που δεν ακούστηκε η παλιά γραφομηχανή στο σοκάκι του εσωτερικού χωριού της Τήνου. Πάει καιρός που ο Κορνήλιος είχε φύγει, όχι προσωρινά μέχρι το επόμενο καλοκαίρι, όπως συνήθως συνέβαινε, αλλά για πάντα. Το μικρό του όνομα, όμως, ακουγόταν συνεχώς την ημέρα του πανηγυριού στο χωριό του και γύριζε μαζί μας από σπίτι σε σπίτι που είχε στρωμένο τραπέζι, έτρωγε, έπινε και γλεντούσε τη ζωή και τη σκέψη όπως ήξερε να κάνει, όπως μας πρότεινε να κάνουμε. Φαντασία, φαντασιακό, δημιουργία, αυτονομία, μεταμόρφωση. Continue reading…

Λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου, αυτό το απέραντο, κλειστό, οικοσύστημα που μοιάζει με λίμνη αλλά σου ανοίγει τη ψυχή σαν ωκεανός. Ο καθρέφτης του ουρανού και των αναρριγήσεων των ιδεών και των αισθήσεων. Οι σοφοί προπάτορές μας εξιδανίκευαν τη σφαίρα των ιδεών και λογάριαζαν απατηλό τον κόσμο των αισθητών. Όμως εδώ, οι αισθήσεις μας ψαύουν έναν πραγματικό κόσμο εικόνων, γεύσεων, ακουσμάτων, ευωδιών που σε ταξιδεύει ήρεμα με μια γάιτα – την παραδοσιακή βάρκα των ψαράδων – στη λιμνοθάλασσα των ιδεών.
Οι φιλόσοφοι ήταν πάντα και ποιητές, και οι ποιητές και φιλόσοφοι: «(…) νιώθω την πίκρα της αρμύρας, και στα χέρια / νιώθω τη γλίνα της νοτιάς, και στα ποδάρια / νιώθω το φίλημα του βάλτου, και στα στήθη / νιώθω το χάιδεμα του βούρλου, νιώθω εντός μου / τη μοίρα του γυμνού και τ’ ανήμπορου κόσμου» ψέλνει ο Κωστής Παλαμάς στην «Ασάλευτη ζωή». Continue reading…

Και οι περίκλειστοι τόποι έχουν τη χάρη τους, καθώς δημιουργούν μια ζεστή αγκαλιά για να ησυχάσει η ζωή και η ομορφιά. Οι Πρέσπες μου θυμίζουν τη σαγηνευτική ησυχία του Αγίου Όρους. Τα επιβλητικά μοναστήρια φαντάζουν έρημα, αλλά μέσα στους μακρόσυρτους διαδρόμους, πάνω στα σχεδόν ακατέργαστα παμπάλαια ξύλα, κυκλοφορούν αφήνοντας πίσω τους ένα αδιόρατο θρόισμα οι αφιερωμένες ζωές, η πίστη και η ευλογία. Και ξαφνικά μια μαυροφορεμένη φιγούρα ευκίνητου νέου ησυχαστή ταράζει για λίγο τη γαλήνη του μοναστηριού και χάνεται μέσα στο Καθολικό, όπου όλη η δύναμη της ζωής και της ψυχής των μοναχών συγκεντρώνεται σε έναν ύμνο στον Δημιουργό. Και στις Πρέσπες η ζωή μοιάζει ασάλευτη, μέχρι να την αναριγήσει μια μαύρη φιγούρα που πρόβαλε από τους καλαμιώνες ή και πάλλευκη σαν τη φυσική αθωότητα. Τα πουλιά ή οι βάρκες των Ψαράδων και του Αγίου Αχίλλειου. Αυτοί ασκούνται αδιαλείπτως με την πίστη τους στη καθημερινή ζωή στη δοξολογία του Δημιουργού. Continue reading…

Τέλος του χρόνου

και ακόμα με ψάθινο

καπέλο και σανδάλια.

Για τους ανθρώπους που μετρούν παραγωγικά το χρόνο, ο Σεπτέμβριος, η αρχή του φθινοπώρου, είναι και η αρχή της νέας χρονιάς. Τότε που οι σπόροι θάβονται στο χώμα, για να αναδυθούν μετά από σύντομη περισυλλογή ζωντανοί, ζωηροί και δροσεροί για να πραγματοποιήσουν τον ετήσιο κύκλο της ζωής τους μοιράζοντας δώρα, μέχρι να γίνουν ξανά σπόροι και να αρχίσουν πάλι από την αρχή. Μπροστά σε αυτήν την αφετηρία της επαναλαμβανόμενης νέας ζωής και των νέων τοπίων, στέκεται ο φιλόσοφος των ταξιδιών, ο ιάπωνας ποιητής Ματσούο Μπασό και ζωγραφίζει με την καλαμένια γραφίδα του το χαϊκού της αρχής. Continue reading…

Ταξιδεύεις στην Αμοργό το φθινόπωρο για Να βρεις μιαν άλλη θάλασσα μιαν άλλη απαλοσύνη. Ναι, κύριε Νίκο όλα είναι εκεί όπως τα άφησε η φαντασία σου, χωρίς να τα ξέρεις, ασάλευτα σαν την καλή μπουνάτσα στα πόδια της Αγίας Άννας, Όπως σωπαίνουν τα κύματα όπως ο κούκος τη χαραυγή όπως ο λίχνος το βράδυ. Το καράβι τρέχει προς την Αμοργό του Αιγαίου και ο νους μας ταξιδεύει ήδη προς την «Αμοργό» του Νίκου Γκάτσου. Continue reading…

«Tις ιδέες μου όλες ενησιώτισα» συλλαβίζει ο Οδυσσέας Ελύτης στον 13ο Ψαλμό των Παθών τού «Αξιον Eστί» και συνεχίζει να ψέλνει στο «Δοξαστικόν»: «Η Σίφνος, η Αµοργός, η Αλόννησος, / η Θάσος, η Ιθάκη, η Σαντορίνη, / η Κως, η Ιος, η Σίκινος». Ημέρες και νύχτες απέναντι στη θάλασσα, απέναντι στο ίδιο το καλοκαίρι. Γιατί αυτή η σχέση σώματος, ακρογιαλιάς και αδιάκοπου πήγαινε-έλα των κυμάτων είναι τόσο συναρπαστική; Ισως γιατί η απεραντοσύνη της θάλασσας αφήνει ελεύθερο τον νου να πετάξει πέρα από τη γραμμή των οριζόντων, στην περιοχή των ονείρων.

Continue reading…

«Μέρες στη θάλασσα, όλες τους όμοιες όπως η ευτυχία…» μονολογεί με μεσογειακό πάθος ο Αλμπέρ Καμί, καθώς περιδιαβάζουμε συντροφιά αυτό το καλοκαίρι, που προβάλλει γυμνό και ολόφωτο πίσω από κάθε μεγάλο ή μικρό βράχο της κοινής μητέρας – θάλασσας μας, της Μεσογείου. Continue reading…

Στην αρχή έμοιαζε με γλάρο, ίδιο με εκείνον που πετάριζε σαν ένα «ν» σε κάθε θαλασσογραφία που φιλοτεχνούσαμε στα σχολικά μας τετράδια. Πετούσε με ορθάνοιχτα τα φτερά του απέναντι στη Λάστο της Καρπάθου, την ψηλότερη κορυφή των Νοτίων Σποράδων, παράλληλα με τον Πρίονα της Κάσου, πάνω από το Καρπάθιο πέλαγοςπου άφριζε στις ακτές των βουνών που κατέληγαν στο Στρογγύλι, το όριο του φευγιού από την Κάσο προς τη Ρόδο, και γύρω από τον μοναχικό σκόπελο Κολόφωνα, το «πέτρινο καράβι» που συνήθως αγωνίζεται να κρατηθεί στην επιφάνεια των αφρών. Από την άλλη μεριά, το όριο του φευγιού προς την Κρήτη είναι η Λύτρα, μια άλλη επικράτεια κοινών γλάρων και αιγαιόγλαρων, στο άκρο της «αρμαθιάς» των νήσων των Κασίων. Continue reading…

Άφησε αυτό το θαματουργό αγέρι του καλοκαιριού – μπονέντη τον λένε εδώ στο τέρμα της Άγονης Γραμμής και το δοξολογούν με Πάθος στα φημισμένα γλέντια τους – να σε συνεπάρει σε ένα πολύ ιδιαίτερο ταξίδι, στον πιο απόμακρο προορισμό εντός των τυπικών ορίων του ελληνικού χώρου, μέχρι τη νότια και ανατολική άκρη του Αιγαίου, το Καρπάθιο πέλαγος, τη μονίμως εξανισταμένη θάλασσα, που ξέρει, ακόμη, να κρατά μυστικά και μυστήρια. Εκεί, σε έναν επίγειο θερινό παράδεισο, τα έντονα χρώματα της παράδοσης της Ολύμπου ταιριάζουν με την πολυχρωμία των ιστιοπόρων στον Αφιάρτη και δημιουργούν μαγική εικόνα.

Continue reading…

Αν δεν έχεις ζήσει τον Δεκαπενταύγουστο στο Πλατύ την ώρα που ο ήλιος βουτά στο Καρπάθιο πέλαγος και αρχίζει ο χορός στη χάρη της Παναγίας, δεν μπορείς να καταλάβεις λέξη από τα μυστήρια της Ολύμπου. Λέξη κυριολεκτικά, αφού και η ασυνήθιστη λαλιά των ανθρώπων εδώ στο απρόσιτο, βόρειο, άκρο της Καρπάθου, ακούγεται σαν μελωδική ηχώ από τα βάθη των αιώνων, κατευθείαν από τις φωνητικές χορδές των Δωριέων, που λάτρευαν όσο κανείς άλλος τον Ποσειδώνα, τον θεό της θάλασσας και τα ψηλά απότομα βράχια που είναι ριζωμένα στο βυθό της. Continue reading…

Ο ικαριώτικος χορός μοιάζει με συλλογική ενδοσκόπηση, ειδικά στο πανηγύρι του Αγίου Ισιδώρου, πέρα από το Χριστό των Ραχών, στις 14 Μαΐου, όπου οι αυτόχθονες ανοίγουν τη μακρά σειρά των θερινών ξεφαντωμάτων που συγκλονίζουν μέχρι τα τρίσβαθα της ψυχής τους την ίδια την νήσο και όσους ταξιδεύουν επάνω της στα μυστήρια του Ικάριου πελάγους. Τίποτε πιο μυσταγωγικό, ευλαβικό και παγανιστικό συγχρόνως, από τις σφιχταγκάλιασμένες μακρόσυρτες παρέες που κυματίζουν απέναντι στον ήλιο που ανατέλλει, σαν την έξαψη του Ικάριου πελάγους, που εκδηλώνεται πότε χαϊδευτικά και πότε ατίθασα. Και το βιολί και το μελτέμι να δίνουν τον ρυθμό στα κύτταρα της  θάλασσας και των ανθρώπων που πάντα ήσαν βιολόσχημα, σαν τα αενάως μοντέρνα κυκλαδικά ειδώλια. Continue reading…

Το πρωινό στην Κάσο μοιάζει με σπονδή στη νέα μέρα που αρχίζει – και όπως συμβαίνει πάντα, νέα ημέρα σημαίνει νέα ελπίδα – εναρκτήριο λάκτισμα της κοινωνικής ζωής της νήσου της καρδιάς μας. Το «καλημέρα!» σε μια σφιχτοδεμένη κοινότητα αυτοχθόνων και επισκεπτών δεν είναι τυπικός χαιρετισμός αλλά ουσιαστική ευχή, που φαίνεται στα λαμπερά μάτια και έχει ιδιαίτερη νοστιμιά. Μπορεί για τους αυτόχθονες το πρωινό να είναι ένας απλός καφές σε κάποιο σοκάκι του Φρυ, στον κεντρικό δρόμο της αγοράς, γύρω από την Μπούκα ή στην Κοφτερή, την παραλία του νέου λιμανιού, αλλά για τους φιλοξενούμενους επισκέπτες είναι πιο γευστικά πολύπλοκο. Σπονδή στην πολλά υποσχόμενη νέα ημέρα, αλλά και στην παράδοση, που πάει να πει στην καθαρότητα και στην αυθεντικότητα, που τώρα πλέον μπορείς να την πεις και πολυτέλεια. Οι γεύσεις, βέβαια, λόγω της ώρας, αν και ξεδιπλώνονται μπροστά στην αστραφτερή θάλασσα, έχουν αποκλειστικά το άρωμα της στεριάς. Continue reading…

Στην απόμερη και απόκοσμη Όλυμπο της Καρπάθου, οι άνθρωποι, αν και ζουν τέρμα θεού, αισθάνονται πιο κοντά στον Θεό. Πιστεύουν στην παρηγορητική παρουσία Του και καθώς υπάρχουν εκεί μόνοι με το Θεό, έχουν οικοδομήσει ειδική σχέση οικειότητας και συνομιλούν απευθείας μαζί Του. Προφέρουν το αισιόδοξο «έχει ο Θεός» και την ευχαριστία «δόξα τω Θεώ» με καθολικό και ιδιαίτερο νόημα, με πίστη και εμπιστοσύνη. Ο παπα-Γιάννης, άνθρωπος του Θεού, το λέει με τον τρόπο της Εκκλησίας, αλλά το επαναλαμβάνει και στη διάλεκτο της μικρής κοινωνίας των ανθρώπων που τάχθηκε να θεραπεύσει: «Τον τόπο αυτόν», εκμυστηρεύτηκε κάποτε, σχεδόν μονολογώντας, στη μηχανή ακινητοποίησης του χρόνου του Γιάννη Χατζηβασίλη, «δεν τον συγκρίνω με κανέναν. Μπορεί να είναι δύσκολος, αλλά οτιδήποτε κερδίζεις με δύσκολο τρόπο σου γίνεται πιο αγαπητό και πιο επιθυμητό. Ό,τι αποκτάς με δυσκολία το δέχεσαι με μεγάλη ευχαρίστηση. Όσο πιο σκληρός είναι ο τόπος μας, τόσο πιο πολύ σκεφτόμαστε, σκληραγωγείται ο χαρακτήρας μας και γινόμαστε πιο επιδέξιοι για να ανταποκριθούμε στις δυσκολίες. Μαθαίνουμε που θα αγγίξουμε». Κι εμείς, που η ευκολία μας καταδικάζει συχνά σε μια εύκολη ζωή – όπως συμβαίνει σε κάθε συνάφεια μαζί του – αποκτήσαμε την πιο αισιόδοξη ιδεολογία για να διαβάσουμε, ξανά, τη βιογραφία μας. Continue reading…

Η Όλυμπος κοιτάζει το μέλλον, μένοντας προσηλωμένη στο παρελθόν, εκεί που κυριαρχούν οι ζώσες σκιές των προγόνων, ιδιαιτέρως των σπουδαίων μερακλήδων. Γιατί στην Όλυμπο το γλέντι είναι ταυτότητα, και ταυτότητα σημαίνει ιδεολογία και μνήμη. Όλα αναδύονται στο γλέντι και στο χορό στο Πλατύ, κι ο σεβασμός, και η μερακλοσύνη, και η αρετή, και η κοινωνικότητα, και ο πλούτος, και η ομορφιά, και ο έρωτας. Αλλά, κυρίως, είναι λατρεία των προγόνων, και υπόσχεση ότι δεν θα τους ξεχάσουν ποτέ• για την ακρίβεια, δεν θα τους εγκαταλείψουν και θα αγωνιστούν να κρατήσουν ζωντανή τη μνήμη τους, που σημαίνει τα παραδομένα ιερά και όσια. Κι η περιφορά των εικόνων τη Λαμπρή Τρίτη σε ζωτικά σημεία της επικράτειας της Ολύμπου, είναι αυτό ακριβώς, η Ανάσταση της μνήμης των νεκρών και η εκδήλωση πίστης στις παρακαταθήκες τους. Continue reading…

Στην Κάσο δεν γίνεται πανηγύρι χωρίς πιλάφι. Ακόμα και όταν είναι νηστεία, όπως το πανηγύρι του Σταυρού, ένα από τα πλέον ατμοσφαιρικά, καθώς το αποκαλόκαιρο, 14 Σεπτεμβρίου,  συγκεντρώνει μυσταγωγούμενους του κασιώτικου γλεντιού, οι οποίοι σπεύδουν επί τούτου. Όπως ο Παναγιώτης, η Ντίνα, ο Νίκος, τα παιδιά από τη Νάξο, τη Σαντορίνη, την Πάρο, την Πάτρα, που παίζουν ούτι, τσαμπούνα, λύρα, και τραγουδούν. Αλλά και εμείς, που το τοπίο της καταγωγής μας, μας ακολουθεί και κάποια στιγμή επιστρέφουμε σε αυτό, πιο πλούσιοι σε εμπειρίες που το ταξίδι μας έδωσε.

Continue reading…

Το μεγάλο γλέντι της Κάσου είναι μια έκρηξη χαράς και καλοκαιριού, πανηγυρική επίδειξη της ταυτότητας του κασιώτικου τρόπου ζωής και της κουλτούρας του.

Continue reading…

Οι καταστάσεις μετρώνται με την ένταση και τον πλούτο των αναμνήσεων που αφήνουν χαραγμένες στο νου και τη ψυχή. Και το πανηγύρι του Σταυρού, στην καρδιά της μικρής πατρίδας, δεν είναι μοναδικό, απλώς, γιατί το πιάτο του είναι νηστίσιμο, αλλά, κυρίως γιατί είναι συναισθηματικά φορτισμένο. Καθώς κλείνει ο κύκλος των πανηγυριών του καλοκαιριού, οι πολλοί έχουν φύγει και αυτοί που έχουν μείνει έχουν πολύ ισχυρούς δεσμούς με την κοινή ταυτότητα, και αναζητούν μια τελευταία ευκαιρία να την επιδείξουν με ενθουσιασμό. Κάτι σαν ένα νεύμα αποχαιρετισμού των αυτοχθόνων σε αυτούς που παράτειναν όσο μπορούσαν το φευγιό τους, αλλά και ανανέωση του ραντεβού για του χρόνου. Γι’ αυτό πάντα σε εκείνη την αυλή, το επίκεντρο της Αγίας Μαρίνας, κάτω από τις ραβδωτές τέντες, γίνεται το πιο εκρηκτικό πανηγύρι· γιατί οι γλεντιστές είναι υποψιασμένοι και μύστες των μυστηρίων της μικρής πατρίδας. Γι’ αυτό το γλέντι είναι λυτρωτικό, μα και αναζωογονητικό, και ξεσπά ασυγκράτητο, πριν την ώρα του, μέσα από τα μαγειρεία, όπου ετοιμάζεται το πιάτο του νηστίσιμου γλεντιού, πριν, ακόμη, φτάσει στα χέρια των πανηγυριστών. Continue reading…