Η γεύση της συντροφιάς είναι διάχυτη στη Μεγαλόνησο της ανατολικής Μεσογείου «που πλάτυνε το αίσθημα που είχα για την Ελλάδα», καθώς μας παραδίδει ο μύστης της ελληνικότητας Γιώργος Σεφέρης σε ένα γράμμα του στον Διαμαντή Διαμαντή. Ο Διαμαντής ήταν ζωγράφος. Κι εγώ έχω στα μάτια μου την ιδιαίτερη εικόνα της Κύπρου, όπως την αντιπροσωπεύει ένας άλλος, σύγχρονος, εικαστικός καλλιτέχνης, ο χαράκτης Χαμπής Τσαγκάρης, στα αυτιά μου την λαλιά της, μέσω των Φωνών του τραγουδιστή Μιχάλη Ττερλικά, και στο στόμα μου τη γεύση της από τα οινοποιήματα του Άκη Ζαμπάρτα, που, πλέον, δεν είναι του κόσμου ετούτου. Αυτοί συμβόλιζαν για εμένα το αίσθημα της συντροφιάς, το αίσθημα της Κύπρου, το αίσθημα της μεγάλης Ελλάδας. Continue reading…

Μοιάζει σαν το πρωτοστάλαγμα μεγάλης συναισθηματικής έκρηξης. Δάκρυ χαράς, φυσικά. Αλήθεια, πού κρύβεται άλλο τόσο πνεύμα του οίνου μέσα στα κακοποιημένα από την πρωτογενή ιεροτελεστία του κρασιού στέμφυλα και τώρα εξαερώνεται  σε αυτούς τους δυναμικούς, μεθυστικούς, ατμούς, οι οποίοι μάχονται τα τοιχώματα του χάλκινου καζανιού που βράζει επάνω στη φωτιά καίγοντας φυσική ύλη, πραγματικά ξύλα; Continue reading…

Στις Κυκλάδες  ευωδιάζει η νησιωτικότητα, συντροφιά με την ησυχία και τη γαλήνη του χειμώνα. Η νησιωτικότητα αναδύει άρωμα Αιγαίου· και το Αιγαίο μυρίζει αρχέγονη κακαβιά και πιο εξελιγμένη ψαρόσουπα, ατόφια αποστάγματα της γεύσης της θάλασσας, πρόσμιξη ενάλιας και χερσαίας ζωής. Το απόσταγμα των «στεμάτων» της ζωής στο Αιγαίο, της μικρής πατρίδας, της ακλόνητης γης, που οι άνθρωποι στερεώνουν τα πόδια και τη ψυχή τους χωρίς να «σκαμπανεβάζουν» έρμαια των κυμάτων,  είναι το κρασί. Φανταστείτε όλα αυτά να σμίγουν σε ένα πανηγύρι στη μικρή Σίκινο, στο νησί που λατρεύεται με πάθος η εμπνευσμένη από τον Ελύτη Παναγία Παντοχαρά, και στην κουβέρτα του «Ταξιάρχη», του καϊκιού του καπετάν Κώστα, στη σίγουρη αγκάλη της Αλοπρόνοιας. Continue reading…

Με τον πρωτομερακλή παπά Γιάννη δεν ξέρεις που τελειώνει η λειτουργία και που αρχίζει το γλέντι. Ούτως ή άλλως, εδώ στην Όλυμπο, ο χορός των ψαλτών στην εκκλησία και οι χοροί των γλεντιστών στο χοροστάσι, είναι ομοούσιοι και αχώριστοι. Δεν είναι ότι η λειτουργία χάνει την ευλάβειά της, είναι που τη μεταλαμπαδεύει αδιάλειπτα και στο γλέντι. Γιατί, εδώ, στην Επάνω άκρη της Κάρπαθου, το γλέντι είναι λειτουργία και τα ήθη, τα έθιμα, οι παραδόσεις, τηρούνται με θρησκευτική ευλάβεια.

Continue reading…

Μια λύρα που αναστενάζει στο κέντρο της ομήγυρης των κεφισμένων γλεντιστών, είναι από τα πιο μεγάλα θαύματα στο νότιο Αιγαίο. Εκεί στο τόξο της λύρας – Κρήτη, Κάσος, Κάρπαθος, Χάλκη – μια μαντινάδα που γεννάται εν θερμώ από τα τρίσβαθα της ψυχής της παρέας και εκτοξεύεται σαν διάττοντας αστέρας στο στερέωμα του γλεντιού, μοιάζει πολύ με προσευχή, ιδιαιτέρως όταν τραγουδιέται πάνω στον κασιώτικο σκοπό «πάθος», έναν βυζαντινό λυγμό:

Και τα πουλιά που ’ναι πουλιά, έχουν κι εκείνα πάθη

Πάσι να φάσι τον καρπό και τα τσιμπά τ’ αγκάθι. Continue reading…

Η εγκόσμια Μεγάλη Εβδομάδα της απόκοσμης Ολύμπου, στο βόρειο άκρο της Καρπάθου, έχει την ευωδιά του ξερού κλαδιού του πεύκου και των «φρουάνων» που καίγονται για να πυρώσουν τον παραδοσιακό φούρνο, και του ζυμωμένου, σε έναν αγώνα γροθιών, ψωμιού, που ψήνεται αργά και ηδονικά. Γιατί, εδώ, σε αυτόν τον μικρόκοσμο που ζει ισορροπώντας στην κόψη των βουνών, μεταξύ θάλασσας και ουρανού, η ηδονή πηγάζει από την εκπλήρωση, με τρόπο αυθεντικό, των παραδομένων ιερών και οσίων. Το ζειν παραδοσιακά, δίνει αξία και απόλαυση στη σύγχρονη, ανθρώπινη, ζωή.

Continue reading…

Όλη η αρχιτεκτονική του βίου και του πολιτισμού στην Όλυμπο της Καρπάθου θεμελιώνεται στη σκληρή ζωή. Κι όσο πιο δύσκολος και κοπιώδης είναι ο αγώνας για τη ζωή, τόσο μεγαλύτερος είναι ο σεβασμός στον θάνατο. Ο θάνατος στην Όλυμπο δεν σηματοδοτεί απώλεια, αλλά παρουσία· αδιάκοπη, αιώνια θρονιασμένη στη μνήμη που μετακυλά προς το μέλλον. Ο θάνατος στην Όλυμπο σημαίνει ανάσταση της ανάμνησης και υπόσχεση – τολμούμε να πούμε και όρκο: θα συνεχίσουμε! Θα ζείτε μαζί μας εσείς, τα έθη και η κοσμοθεωρία σας. Continue reading…

Ναι, αυτό κάνεις σαν θα πας πρώτη φορά στη Λήμνο. Απολαμβάνεις και νοιάζεσαι για το μέλλον, έχοντας στο στόμα τη νόστιμη γεύση του παρελθόντος. Προσεύχεσαι να σου συμβεί ξανά και να συνεχίσεις να εξερευνάς την πολυπλοκότητα ενός αρχέγονα απλού νησιού, συντροφιά με σπουδαίους συντρόφους και ανθρώπους που γεννούν στοιχειώδη αγαθά της ευδαιμονίας, φιλέματα της λήμνιας γης, ψωμί, τυρί, κρασί, λάδι, μέλι, όσπρια, αλλαντικά, βότανα· και ιδέες, και ποιότητες, και μεράκια. Τίμια γεννήματα μιας εύφορης μικρής πατρίδας. Lemnos Philema 2019, ευφορία, ατμόσφαιρα πανηγυρική, έως και οργασμική, σαν του θέρους που μόλις πέρασε ή του τρύγου που σε λίγο θα αρχίσει στις ήρεμες καμπύλες των οργωμένων λόφων, που μοιάζουν με στήθη έγγαλης γυναίκας, πλήρη ζωοποιών χυμών.

Continue reading…

© Nikos G. Mastropavlos / eudemonia.gr

Ο Μιχάλης του Αγά, στεκόταν στο πόστο του στην κουζίνα του θρυλικού εστιατορίου «Εμπορειός», στο παλιό λιμάνι της Κάσου, εκεί που μαγειρεύει και τραγουδά εδώ και σαράντα χρόνια. Έτσι και τώρα, μας υποδέχτηκε με τον τρόπο που κατέχει καλύτερα να μιλά και να παίρνει επίκαιρη θέση απέναντι στη ζωή, με μια καλοταιριασμένη, ευαίσθητη, μαντινά(δα):

Έτσι ’ναι χαϊδεμένη μου απ’ αγαπά και χάσει

Και του ’ρχεται να τρελαθεί και τα βουνά να πιάσει. Continue reading…

Υπάρχουν κάποια δρώμενα τόσο βαθειά θρονιασμένα στη συλλογική συνείδηση της κοινότητας, που καθιερώνονται ως τα άγια και τα όσια της· όπως οι Γιανίτσαροι και οι Μπούλες της Νάουσας. Διαδραματίζεται την Αποκριά, αλλά δεν είναι μασκαράτα. Είναι η αυθεντική έκφραση των μύχιων της πόλης, μια πτυχή της ζωής της που η καθαρότητά της, σαν τα νερά της Αράπιτσας ή το χιόνι στην κορυφή Τρία Πέντε Πηγάδια του Βερμίου ή το Ξινόμαυρο κρασί, σε κάνει να αναδακρυώνεις. Τόσο βαθειά αγγίζουν την ψυχή σου η μακρόσυρτη, λυπητερή, κραυγή του ζουρνά και ο τόσο πειστικός ο αποχαιρετισμός του Γιανίτσαρου στους  δικούς του, που νομίζεις ότι όντως το κορδελάκι που ανεμίζει δεμένο στο μεσαίο δάκτυλο, είναι για τιμημένο θάνατο για την ελευθερία της πατρίδας και όχι για έναν λεβέντικο χορό με τις πάλες έξω από τη θήκη τους στην πλατεία του δημαρχείου, κάτω από το χαρακτηριστικό ρολόι. Continue reading…

Ο Διόνυσος, μεγάλη η χάρη του χιλιάδες χρόνια τώρα, ήταν ένα πεδίο άσκησης απεριόριστης ελευθερίας. Οι αρχαίοι Έλληνες, οι οποίοι πίεζαν τον νου τους να φτάσει πολύ πιο πέρα από τα αισθητά, έως τον απειροελάχιστο κόκκο της ύλης του Δημόκριτου, το σύμπαν των ιδεών του Πλάτωνα ή την ευδαιμονία του Αριστοτέλη, νοσταλγούσαν την ελευθερία του μύθου για να διασκεδάζουν τα δεσμά του λόγου. Continue reading…

Μικρές χάρες του Νοεμβρίου ή μήπως χαρές; Σε έναν ατμοσφαιρικό μήνα οι χάρες και οι χαρές συναντώνται και ισορροπούν επάνω σε ένα θνησιγενές για το χατίρι της ομορφιάς και της αναγεννησιακής δύναμης του χειμώνα κόκκινο ή χρυσό φύλλο. Το κόκκινο σημαίνει πάθος και ομορφιά, το χρυσό πλούτος. Είναι όντως θαύμα αυτά τα σπουδαία να ενυπάρχουν σε ένα ημιθανές φυλλαράκι, που τρεμοπαίζει επάνω στο γυμνό κλαδί στο παραμικρό φύσημα του  κρύου αγέρα. Continue reading…

Η ιεροτελεστία του λαδιού, των ευχών, των προσευχών, του χρίσματος, της κάθαρσης, τού καλλωπισμού, της τροφής, αιώνες τώρα, μοιάζει ίδια και απαράλλακτη στα αρχαία και σύγχρονα τοπία της ελιάς.

Κορμοί σαν τις ρυτίδες των γονιών μας, καθώς τους φαντάζεται ο ποιητής. Με όλη την αδρότητα και τη σοφία των καιρών που περνούν και της έγνοιας που την λένε αλλιώς και αγάπη. Οι ελαιώνες της πατρίδας μας, τα λιόδεντρα της καρδιάς μας. Το ένα από τα τρία συστατικά της Ελλάδας, μαζί με το αμπέλι και το καράβι, καθώς λέει ο μύστης των φύλλων της ελιάς, επίσης ποιητής. Μα, πρέπει να είσαι ποιητής για να μπορείς να μιλάς για τα δώρα των θεών, για τα αιθέρια έλαια, τις σπονδές, τις χοές και τις προσφορές. Να σε λένε Όμηρο, Σαπφώ, Αρχίλοχο, Ρωμανό, Παλαμά, Σεφέρη, Ελύτη, Ρίτσο για να μιλήσεις για τα σύμβολα του παλαιού και του νέου κόσμου. Continue reading…