Ταξιδεύεις στην Αμοργό το φθινόπωρο για Να βρεις μιαν άλλη θάλασσα μιαν άλλη απαλοσύνη. Ναι, κύριε Νίκο όλα είναι εκεί όπως τα άφησε η φαντασία σου, χωρίς να τα ξέρεις, ασάλευτα σαν την καλή μπουνάτσα στα πόδια της Αγίας Άννας, Όπως σωπαίνουν τα κύματα όπως ο κούκος τη χαραυγή όπως ο λίχνος το βράδυ. Το καράβι τρέχει προς την Αμοργό του Αιγαίου και ο νους μας ταξιδεύει ήδη προς την «Αμοργό» του Νίκου Γκάτσου. Continue reading…

Το πρωινό στην Κάσο μοιάζει με σπονδή στη νέα μέρα που αρχίζει – και όπως συμβαίνει πάντα, νέα ημέρα σημαίνει νέα ελπίδα – εναρκτήριο λάκτισμα της κοινωνικής ζωής της νήσου της καρδιάς μας. Το «καλημέρα!» σε μια σφιχτοδεμένη κοινότητα αυτοχθόνων και επισκεπτών δεν είναι τυπικός χαιρετισμός αλλά ουσιαστική ευχή, που φαίνεται στα λαμπερά μάτια και έχει ιδιαίτερη νοστιμιά. Μπορεί για τους αυτόχθονες το πρωινό να είναι ένας απλός καφές σε κάποιο σοκάκι του Φρυ, στον κεντρικό δρόμο της αγοράς, γύρω από την Μπούκα ή στην Κοφτερή, την παραλία του νέου λιμανιού, αλλά για τους φιλοξενούμενους επισκέπτες είναι πιο γευστικά πολύπλοκο. Σπονδή στην πολλά υποσχόμενη νέα ημέρα, αλλά και στην παράδοση, που πάει να πει στην καθαρότητα και στην αυθεντικότητα, που τώρα πλέον μπορείς να την πεις και πολυτέλεια. Οι γεύσεις, βέβαια, λόγω της ώρας, αν και ξεδιπλώνονται μπροστά στην αστραφτερή θάλασσα, έχουν αποκλειστικά το άρωμα της στεριάς. Continue reading…

Στην απόμερη και απόκοσμη Όλυμπο της Καρπάθου, οι άνθρωποι, αν και ζουν τέρμα θεού, αισθάνονται πιο κοντά στον Θεό. Πιστεύουν στην παρηγορητική παρουσία Του και καθώς υπάρχουν εκεί μόνοι με το Θεό, έχουν οικοδομήσει ειδική σχέση οικειότητας και συνομιλούν απευθείας μαζί Του. Προφέρουν το αισιόδοξο «έχει ο Θεός» και την ευχαριστία «δόξα τω Θεώ» με καθολικό και ιδιαίτερο νόημα, με πίστη και εμπιστοσύνη. Ο παπα-Γιάννης, άνθρωπος του Θεού, το λέει με τον τρόπο της Εκκλησίας, αλλά το επαναλαμβάνει και στη διάλεκτο της μικρής κοινωνίας των ανθρώπων που τάχθηκε να θεραπεύσει: «Τον τόπο αυτόν», εκμυστηρεύτηκε κάποτε, σχεδόν μονολογώντας, στη μηχανή ακινητοποίησης του χρόνου του Γιάννη Χατζηβασίλη, «δεν τον συγκρίνω με κανέναν. Μπορεί να είναι δύσκολος, αλλά οτιδήποτε κερδίζεις με δύσκολο τρόπο σου γίνεται πιο αγαπητό και πιο επιθυμητό. Ό,τι αποκτάς με δυσκολία το δέχεσαι με μεγάλη ευχαρίστηση. Όσο πιο σκληρός είναι ο τόπος μας, τόσο πιο πολύ σκεφτόμαστε, σκληραγωγείται ο χαρακτήρας μας και γινόμαστε πιο επιδέξιοι για να ανταποκριθούμε στις δυσκολίες. Μαθαίνουμε που θα αγγίξουμε». Κι εμείς, που η ευκολία μας καταδικάζει συχνά σε μια εύκολη ζωή – όπως συμβαίνει σε κάθε συνάφεια μαζί του – αποκτήσαμε την πιο αισιόδοξη ιδεολογία για να διαβάσουμε, ξανά, τη βιογραφία μας. Continue reading…

Η Όλυμπος κοιτάζει το μέλλον, μένοντας προσηλωμένη στο παρελθόν, εκεί που κυριαρχούν οι ζώσες σκιές των προγόνων, ιδιαιτέρως των σπουδαίων μερακλήδων. Γιατί στην Όλυμπο το γλέντι είναι ταυτότητα, και ταυτότητα σημαίνει ιδεολογία και μνήμη. Όλα αναδύονται στο γλέντι και στο χορό στο Πλατύ, κι ο σεβασμός, και η μερακλοσύνη, και η αρετή, και η κοινωνικότητα, και ο πλούτος, και η ομορφιά, και ο έρωτας. Αλλά, κυρίως, είναι λατρεία των προγόνων, και υπόσχεση ότι δεν θα τους ξεχάσουν ποτέ• για την ακρίβεια, δεν θα τους εγκαταλείψουν και θα αγωνιστούν να κρατήσουν ζωντανή τη μνήμη τους, που σημαίνει τα παραδομένα ιερά και όσια. Κι η περιφορά των εικόνων τη Λαμπρή Τρίτη σε ζωτικά σημεία της επικράτειας της Ολύμπου, είναι αυτό ακριβώς, η Ανάσταση της μνήμης των νεκρών και η εκδήλωση πίστης στις παρακαταθήκες τους. Continue reading…

Η γεύση της συντροφιάς είναι διάχυτη στη Μεγαλόνησο της ανατολικής Μεσογείου «που πλάτυνε το αίσθημα που είχα για την Ελλάδα», καθώς μας παραδίδει ο μύστης της ελληνικότητας Γιώργος Σεφέρης σε ένα γράμμα του στον Διαμαντή Διαμαντή. Ο Διαμαντής ήταν ζωγράφος. Κι εγώ έχω στα μάτια μου την ιδιαίτερη εικόνα της Κύπρου, όπως την αντιπροσωπεύει ένας άλλος, σύγχρονος, εικαστικός καλλιτέχνης, ο χαράκτης Χαμπής Τσαγκάρης, στα αυτιά μου την λαλιά της, μέσω των Φωνών του τραγουδιστή Μιχάλη Ττερλικά, και στο στόμα μου τη γεύση της από τα οινοποιήματα του Άκη Ζαμπάρτα, που, πλέον, δεν είναι του κόσμου ετούτου. Αυτοί συμβόλιζαν για εμένα το αίσθημα της συντροφιάς, το αίσθημα της Κύπρου, το αίσθημα της μεγάλης Ελλάδας. Continue reading…

Μοιάζει σαν το πρωτοστάλαγμα μεγάλης συναισθηματικής έκρηξης. Δάκρυ χαράς, φυσικά. Αλήθεια, πού κρύβεται άλλο τόσο πνεύμα του οίνου μέσα στα κακοποιημένα από την πρωτογενή ιεροτελεστία του κρασιού στέμφυλα και τώρα εξαερώνεται  σε αυτούς τους δυναμικούς, μεθυστικούς, ατμούς, οι οποίοι μάχονται τα τοιχώματα του χάλκινου καζανιού που βράζει επάνω στη φωτιά καίγοντας φυσική ύλη, πραγματικά ξύλα; Continue reading…

Στις Κυκλάδες  ευωδιάζει η νησιωτικότητα, συντροφιά με την ησυχία και τη γαλήνη του χειμώνα. Η νησιωτικότητα αναδύει άρωμα Αιγαίου· και το Αιγαίο μυρίζει αρχέγονη κακαβιά και πιο εξελιγμένη ψαρόσουπα, ατόφια αποστάγματα της γεύσης της θάλασσας, πρόσμιξη ενάλιας και χερσαίας ζωής. Το απόσταγμα των «στεμάτων» της ζωής στο Αιγαίο, της μικρής πατρίδας, της ακλόνητης γης, που οι άνθρωποι στερεώνουν τα πόδια και τη ψυχή τους χωρίς να «σκαμπανεβάζουν» έρμαια των κυμάτων,  είναι το κρασί. Φανταστείτε όλα αυτά να σμίγουν σε ένα πανηγύρι στη μικρή Σίκινο, στο νησί που λατρεύεται με πάθος η εμπνευσμένη από τον Ελύτη Παναγία Παντοχαρά, και στην κουβέρτα του «Ταξιάρχη», του καϊκιού του καπετάν Κώστα, στη σίγουρη αγκάλη της Αλοπρόνοιας. Continue reading…

Η εγκόσμια Μεγάλη Εβδομάδα της απόκοσμης Ολύμπου, στο βόρειο άκρο της Καρπάθου, έχει την ευωδιά του ξερού κλαδιού του πεύκου και των «φρουάνων» που καίγονται για να πυρώσουν τον παραδοσιακό φούρνο, και του ζυμωμένου, σε έναν αγώνα γροθιών, ψωμιού, που ψήνεται αργά και ηδονικά. Γιατί, εδώ, σε αυτόν τον μικρόκοσμο που ζει ισορροπώντας στην κόψη των βουνών, μεταξύ θάλασσας και ουρανού, η ηδονή πηγάζει από την εκπλήρωση, με τρόπο αυθεντικό, των παραδομένων ιερών και οσίων. Το ζειν παραδοσιακά, δίνει αξία και απόλαυση στη σύγχρονη, ανθρώπινη, ζωή.

Continue reading…

Όλη η αρχιτεκτονική του βίου και του πολιτισμού στην Όλυμπο της Καρπάθου θεμελιώνεται στη σκληρή ζωή. Κι όσο πιο δύσκολος και κοπιώδης είναι ο αγώνας για τη ζωή, τόσο μεγαλύτερος είναι ο σεβασμός στον θάνατο. Ο θάνατος στην Όλυμπο δεν σηματοδοτεί απώλεια, αλλά παρουσία· αδιάκοπη, αιώνια θρονιασμένη στη μνήμη που μετακυλά προς το μέλλον. Ο θάνατος στην Όλυμπο σημαίνει ανάσταση της ανάμνησης και υπόσχεση – τολμούμε να πούμε και όρκο: θα συνεχίσουμε! Θα ζείτε μαζί μας εσείς, τα έθη και η κοσμοθεωρία σας. Continue reading…

Ο Διόνυσος, μεγάλη η χάρη του χιλιάδες χρόνια τώρα, ήταν ένα πεδίο άσκησης απεριόριστης ελευθερίας. Οι αρχαίοι Έλληνες, οι οποίοι πίεζαν τον νου τους να φτάσει πολύ πιο πέρα από τα αισθητά, έως τον απειροελάχιστο κόκκο της ύλης του Δημόκριτου, το σύμπαν των ιδεών του Πλάτωνα ή την ευδαιμονία του Αριστοτέλη, νοσταλγούσαν την ελευθερία του μύθου για να διασκεδάζουν τα δεσμά του λόγου. Continue reading…

Μικρές χάρες του Νοεμβρίου ή μήπως χαρές; Σε έναν ατμοσφαιρικό μήνα οι χάρες και οι χαρές συναντώνται και ισορροπούν επάνω σε ένα θνησιγενές για το χατίρι της ομορφιάς και της αναγεννησιακής δύναμης του χειμώνα κόκκινο ή χρυσό φύλλο. Το κόκκινο σημαίνει πάθος και ομορφιά, το χρυσό πλούτος. Είναι όντως θαύμα αυτά τα σπουδαία να ενυπάρχουν σε ένα ημιθανές φυλλαράκι, που τρεμοπαίζει επάνω στο γυμνό κλαδί στο παραμικρό φύσημα του  κρύου αγέρα. Continue reading…

Η ιεροτελεστία του λαδιού, των ευχών, των προσευχών, του χρίσματος, της κάθαρσης, τού καλλωπισμού, της τροφής, αιώνες τώρα, μοιάζει ίδια και απαράλλακτη στα αρχαία και σύγχρονα τοπία της ελιάς.

Κορμοί σαν τις ρυτίδες των γονιών μας, καθώς τους φαντάζεται ο ποιητής. Με όλη την αδρότητα και τη σοφία των καιρών που περνούν και της έγνοιας που την λένε αλλιώς και αγάπη. Οι ελαιώνες της πατρίδας μας, τα λιόδεντρα της καρδιάς μας. Το ένα από τα τρία συστατικά της Ελλάδας, μαζί με το αμπέλι και το καράβι, καθώς λέει ο μύστης των φύλλων της ελιάς, επίσης ποιητής. Μα, πρέπει να είσαι ποιητής για να μπορείς να μιλάς για τα δώρα των θεών, για τα αιθέρια έλαια, τις σπονδές, τις χοές και τις προσφορές. Να σε λένε Όμηρο, Σαπφώ, Αρχίλοχο, Ρωμανό, Παλαμά, Σεφέρη, Ελύτη, Ρίτσο για να μιλήσεις για τα σύμβολα του παλαιού και του νέου κόσμου. Continue reading…