«Mappemonde», εγκιβωτισμένοι στην ιερογλυφική σκέψη του Γιώργου Λάππα με οδηγό το «μυστικό βιβλίο»

«Το δυσκολότερο είναι η εξόρυξη των εικόνων από μέσα μας», δήλωνε ο ίδιος ο καθηγητής γλυπτικής στην ΑΣΚΤ Γιώργος Λάππας (1950-2016), ειδικά αν είναι «σιδερένιες εικόνες», όπως αυτές που συνθέτουν την εγκατάσταση «Εγκιβωτισμός – Mappemonde», με τις οποίες εγκαινιάζει τη λειτουργία της στην Αθήνα η Γκαλερί  Citronne, η οποία, όπως την οραματίζεται η δημιουργός της Τατιάνα Σπινάρη – Πολλάλη, προεκτείνεται από τον Τόπο, τον Πόρο, στα Δίκτυα ανά τον κόσμο, από τη μητρόπολη, με κεντρική ιδέα τη συνέχεια των έργων που αναμετρώνται με τον χρόνο και τον νικούν.

© Nikos G. Mastropavlos / eudemonia.gr

Σε ένα σημείο επάνω στον παγκόσμιο χάρτη, τον θερινό Πόρο, στην Γκαλερί που λειτουργεί οργανικά δεμένη με την προκυμαία της πολιτείας – πέρασμα,  είχε παρουσιαστεί η «Ανατροπή των Ορίων» από το έργο του διακεκριμένου γλύπτη. Τώρα, πλήθος σημεία – κάπου 3.000 «στοιχεία» –  σταθμοί μνήμης, ιδέες και αισθήματα, δημιουργούν τα ίδια τον Χάρτη του Κόσμου, όχι κατ’ ανάγκη ελληνικού ενδιαφέροντος, καθώς ο Γιώργος Λάππας έχει διαρρήξει προ πολλού τα εθνικά όρια και απευθύνεται, στη γλώσσα του, προς όλους τους πολίτες της κοσμόπολις. Κι αυτό είναι επίτευγμα, αλλά και ίδιον, της μεγάλης τέχνης. Η γλυπτική, εν προκειμένω, αφήγηση, η οποία εκκινεί από ορισμένο τόπο και προσωπικά βιώματα, και διαχέεται σε πανανθρώπινη κλίμακα.

© Nikos G. Mastropavlos / eudemonia.gr

Η μνήμη λειτουργεί σε πολλά επίπεδα. Κι ο εγκιβωτισμός της σε ένα αστικό διαμέρισμα, δίπλα στην πλατεία Κολωνακίου, με τις δικές του μνήμες από την κουλτούρα της περιοχής, είναι ένας τρόπος, διαφορετικής, ζωής, ενός μνημειώδους έργου τέχνης που δημιουργήθηκε για να εγκαθίσταται με άπλετους χώρους. Τα πολύσχημα «στοιχεία» – μικρά, αυτόνομα, γλυπτά – μοιάζουν να έχουν κοπεί με φωτιά και πάθος από τους κατάμαυρους τοίχους  του σιδερένιου σπιτιού και έχουν κατέβει στο πάτωμα για να συνθέσουν έναν σιωπηλό, όσο και εκφραστικό, χορό, αφήνοντας στη θέση τους ένα άλλο έργο τέχνης, ένα  σχήμα φωτός. Ευτυχώς που ο Γιώργης – όπως εξακολουθεί να τον λέει η σύντροφός του στη ζωή και στην τέχνη και μια εκ των επιμελητών της έκθεσης Αφροδίτη Λίττη – φρόντισε να μας αφήσει το «μυστικό βιβλίο» για να μας καθοδηγήσει σε αυτόν τον λαβύρινθο από σιδερένια μαύρα και φωτεινά γλυπτά.

© Nikos G. Mastropavlos / eudemonia.gr

© Nikos G. Mastropavlos / eudemonia.gr

Η Αφροδίτη Λίττη, γράφει στον πλουσιότατο κατάλογο των 600 σελίδων που τυπώθηκε σε συνεργασία με τις εκδόσεις Καστανιώτη με την ευκαιρία της έκθεσης: «Σήμερα εμείς καλούμαστε να επανεκτιμήσουμε, μετά από 40 χρόνια, στον χώρο ενός φιλόξενου αθηναϊκού διαμερίσματος, “εγκιβωτισμένο”  τον προσωπικό εκστατικό χάρτη του Γιώργη, μέσα από τη συρραφή σπασμένων εικόνων πολιτισμού».

© Nikos G. Mastropavlos / eudemonia.gr

Τον χαρακτήρα της συρραφής σπασμένων εικόνων πολιτισμού, προσέδωσε σε συνέντευξή του το 1990 ο ίδιος ο Γιώργου Λάππας και καταχωρείται με εικαστικό τρόπο στον κατάλογο για να μας εισαγάγει στο «μυστικό βιβλίο», στο ημερολόγιο ή και ευρετήριο ή και λεξικό ή και εγχειρίδιο συναρμολόγησης ή και αρχείο, του πολυσήμαντου, αυτού, έργου του, μαζί με πλήθος σκίτσα, φωτογραφίες, τυπωμένες εικόνες και κείμενα, που δείχνονται και δημοσιεύονται για πρώτη φορά: «Στο Mappemonde η έννοια του κατακερματισμού πολλαπλασιάζεται, είναι σπαρμένες εικόνες ενός “πολιτισμού”  κατά κάποιο τρόπο. Είναι ένας “πολιτισμός”  του οποίου θα ήθελα να είμαι ο Scribe και ο Champollion. Ο παραλληλισμός αυτός στη φαντασία μου έφτασε μέχρι το σημείο να φτιάξω μαζί με το Mappemonde και τη στήλη της Rosetta του. Ένα βιβλίο μυστικό».

© Nikos G. Mastropavlos / eudemonia.gr

Ο Γάλλος διακεκριμένος γλωσσολόγος Ζαν – Φρανσουά Σαμπολιόν (1790-1832) κατάφερε να ανακαλύψει το κλειδί της ανάγνωσης της αιγυπτιακής γραφής από την επιγραφή επάνω στη Στήλη της Ροζέτης, η οποία υπήρχε χαραγμένη και στην ελληνική. Πριν, ακόμη, ανοίξω τον κατάλογο, από την πρώτη στιγμή που μπήκα στο μεταλλικό σπίτι της εγκατάστασης, μου δημιουργήθηκε η ισχυρή εντύπωση ότι πέρασα τη θύρα ενός ιερού θαλάμου των αρχαίων Αιγυπτίων, που οι τοίχοι του ήσαν ιστορημένοι με ιερογλυφικά. Όχι, καθόλου δεν πήγε ο νους μου στις γενεσιουργές μνήμες του Γιώργου Λάππα στην Αίγυπτο. Εγώ σκέφτηκα ότι αυτά τα αδρά σχέδια από μαύρο σίδερο και φως, παρέπεμπαν στις πρωτόγονες απαρχές της γραφής, κατά τις οποίες ο σκεπτόμενος, πλέον, άνθρωπος, κατέγραφε με ρεαλιστικά σκίτσα πράγματα και θαύματα, θεούς και δαίμονες, ανθρώπους και ζώα, ήλιους και σκοτάδια, και πολλά πλοία.

© Nikos G. Mastropavlos / eudemonia.gr

Μετά διάβασα στον κατάλογο στο κείμενο του τρίτου επιμελητή της έκθεσης Γιώργου Τζιρτζιλάκη και την παραπομπή στα ιερογλυφικά: «Να το διαβάσουμε, λοιπόν, σαν μια τρισδιάστατη ποίηση ιερογλυφικών, μια γλυπτική γλωσσικών στοιχείων, ένα γλυπτό-κείμενο σχεδόν σημειωτικής τάξεως, που μπορεί να γίνει κατανοητό “μέσα σε μια ολότητα και [να] περικαλυφθεί μέσα στα φύλλα ενός τόμου ή ενός βιβλίου” (Ζακ Ντεριντά, Περί Γραμματολογίας, μετφρ. Κωστής Παπαγιώργης, εκδόσεις Γνώση, Αθήνα 1990, σελ. 38): για σκεφτείτε ότι “γράφω σημαίνει χαρτογραφώ, σημαίνει ““είμαι χαρτογράφος”” (Gilles Deleuze, «Ένας νέος χαρτογράφος» (1986) στο Φουκώ, μτφρ. Τάσος Μπέτζελος, Πλέθρον, Αθήνα 2005, σελ. 84)».

© Nikos G. Mastropavlos / eudemonia.gr

Η Τατιάνα Σπινάρη – Πολάλη ξεπροβοδίζει ακόμη πιο θερμά απ’ ότι μας εισήγαγε στην έκθεση: «Το Mappemonde, ο Χάρτης του Κόσμου, δεν είναι έργο στατικό. Όπως ο Κόσμος, εξελίσσεται, μεταβάλλεται και μεταλλάσσεται. Είναι μια δημιουργία “in progress”, εν εξελίξει, μια περιήγηση στον χώρο και στον χρόνο, ενοποιούμενους μέσα στη μνήμη και την εμπειρία του καλλιτέχνη. Το στοιχείο του απείρου, του infini, πρωταρχικό και κυρίαρχο στον επίπονο σχεδιασμό του έργου, αντανακλά σχεδόν de facto την πανανθρώπινη Ιστορία. Στις σημειώσεις αυτές, πόνημα ζωής, παρακολουθούμε τελικά ένα ταξίδι συνεχές, ένα ταξίδι συνέχειας περί τον κόσμο: περιέργεια, περιοδεία, περιπλάνηση».

Τα έργα του Γιώργου Λάππα στην Γκαλερί Citronne (Πατριάρχου Ιωακείμ 19, Κολωνάκι) θα εκτίθενται έως τις 28 Φεβρουαρίου. Ώρες λειτουργίας: Τρίτη, Πέμπτη και Παρασκευή 11.00 – 15.00 και 17.00 – 20.00, Τετάρτη και Σάββατο 11.00 – 15.00, Κυριακή και Δευτέρα κλειστά.