Τα μυστήρια του καλοκαιριού στις ακρογιαλιές της Καρπάθου

Άφησε αυτό το θαματουργό αγέρι του καλοκαιριού – μπονέντη τον λένε εδώ στο τέρμα της Άγονης Γραμμής και το δοξολογούν με Πάθος στα φημισμένα γλέντια τους – να σε συνεπάρει σε ένα πολύ ιδιαίτερο ταξίδι, στον πιο απόμακρο προορισμό εντός των τυπικών ορίων του ελληνικού χώρου, μέχρι τη νότια και ανατολική άκρη του Αιγαίου, το Καρπάθιο πέλαγος, τη μονίμως εξανισταμένη θάλασσα, που ξέρει, ακόμη, να κρατά μυστικά και μυστήρια. Εκεί, σε έναν επίγειο θερινό παράδεισο, τα έντονα χρώματα της παράδοσης της Ολύμπου ταιριάζουν με την πολυχρωμία των ιστιοπόρων στον Αφιάρτη και δημιουργούν μαγική εικόνα.

CREDIT: NIKOS G. MASTROPAVLOS / EUDEMONIA.GR

Μακρινή διαδρομή, όχι μόνο σε απόλυτο αριθμό μιλίων πλεύσης του πλοίου, αλλά, κυρίως, σε σχετική, μεγάλη αποστασιοποίηση, από τα συνήθη και προφανή. Γιατί η Κάρπαθος, πιο ζωντανά και παραστατικά από οπουδήποτε αλλού, συντηρεί και ισορροπεί τις δύο αντίρροπες, ζωτικές, συνιστώσες της σύγχρονης ταξιδιωτικής εμπειρίας, την παράδοση και τον κοσμοπολιτισμό, που την καθιστούν ανεξίτηλη. Να, καλή ώρα, η μοντέρνα πολυχρωμία της σκευής των τολμηρών ιστιοπλόων – οι στολές τους, τα ιστία, οι σανίδες τους – από κάθε γωνιά της Γης, που βγήκαν στο Μπουγάζι μεταξύ Κάσου και Καρπάθου για να προϋπαντήσουν το πλοίο, είναι απολύτως συμβατή με τα εκτυφλωτικά χρώματα της παραδοσιακής ενδυμασίας των γυναικών της Ολύμπου, που επιμένουν να την φορούν τις ακριβές ημέρες, στις γιορτές και στα γλέντια, αλλά και στην καθημερινή ζωή.

CREDIT: NIKOS G. MASTROPAVLOS / EUDEMONIA.GR

Πλέουμε επάνω στη ρότα των μινωικών καραβιών, ανασταίνοντας το παρθενικό βήμα του πρώτου ευρωπαϊκού πολιτισμού στο ταξίδι του προς Ανατολάς: Κρήτη, Κάσο, Κάρπαθο, Ρόδο, και από εκεί ακτές ανατολικής Μεσογείου, Μικράς Ασίας, Φοινίκης και Αιγύπτου. Από τότε, χιλιάδες χρόνια τώρα, τα καράβια ποτέ δεν σταμάτησαν να διαβαίνουν την έξοδο από το Αιγαίο προς την ανοιχτή θάλασσα και οι αφρολουσμένες γοργόνες του Νότου, πολύ πριν τον Μέγα Αλέξανδρο, να ρωτούν τους θαλασσοπόρους αν ζει ο βασιλιάς Μίνωας, που πάει να πει το πνεύμα της θρυλικής θαλασσοκρατορίας του, η ατμόσφαιρα της αποκάλυψης του εξωτικού – με την έννοια του ασυνήθιστου – στο τέλος του θαλασσινού ταξιδιού. Και πράγματι, στην Κάρπαθο, η θάλασσα και οι γαλάζιες σκέψεις είναι παντοδύναμες, αν και μιλάμε για μεγάλη και πλούσια στεριά, με δάση και νερά, που κορυφώνεται σε μια από τις ψηλότερες κορυφές του Αιγαίου. Αλλά, ακόμη και από εκεί, το οροπέδιο της Λάστου, στη σκιά της Καλής Λίμνης, το εκπληκτικό είναι, πάλι, η θέα του Καρπαθίου πελάγους από τη μεριά του ηλιοβασιλέματος, των ακτών του μπονέντη της Καρπάθου, του πολύνησου της Κάσου, μέχρι πέρα των κορυφογραμμών της Κρήτης που αχνοσχεδιάζονται στον ορίζοντα.

CREDIT: NIKOS G. MASTROPAVLOS / EUDEMONIA.GR

Αυτή η πολυποίκιλτη ακτογραμμή του μπονέντη είναι πολλά διαφορετικά σκηνικά παραστάσεων ονείρων θερινής ημέρας. Όσο περιπλέκεται η ζωή μας και ωριμάζει η ταξιδιωτική μας συνείδηση, τόσο πιο ιαματικό για το σώμα και τη ψυχή μας βρίσκουμε τον διαλογισμό απέναντι στο ανοιχτό πέλαγος. Και όλες οι νότιες και δυτικές ακρογιαλιές της Καρπάθου, από τη Δαματρία στον Κήπο του Αφιάρτη, μέχρι επάνω τις τρεις, διαδοχικές, γαλάζιες αγκάλες του Λευκού στο Μεσοχώρι, είναι μια αδιάκοπη άσκηση του Μπλε Νου και φόρτισής του με θαλασσινή ενέργεια, που πάει να πει με απέραντη ευτυχία. Δεν είναι, όμως, μόνο, η αδιάκοπη θετική επήρεια της θάλασσας, αλλά, κυρίως, η εναλλαγή εμπειριών και καταστάσεων. Από τη μια πελαγίσια αγκαλιά στην άλλη, αλλάζεις, ως διά μαγείας, πίστα καλοκαιρινών απολαύσεων και ατμόσφαιρες διακοπών.

CREDIT: NIKOS G. MASTROPAVLOS / EUDEMONIA.GR

Ξεκινάς από το αρχικό λίκνο των διακοπών στην Κάρπαθο, την Αμμοωπή, αυτή την πολυάνθρωπη διαδοχή αμμουδερών και βοτσαλωτών όρμων, που κάποιοι, μαζί με τα εξωτικά ονόματά τους, όπως Πουλιού Ποτάμι ή Πουλιού Πηγάδι, διατηρούν ακόμη κάτι από τη μοναχική γοητεία τους. Και μετά στις παραλίες των ιστιοπόρων στον Αφιάρτη, η ατμόσφαιρα αλλάζει, και κυριαρχεί η ένταση που ανεβάζουν οι άνθρωποι που έχουν τρελό πάθος για ένα σπορ και ζουν, ουσιαστικά, τη ζωή τους μέσα από αυτό. Κάποτε, οι αυτόχθονες ονόμαζαν αυτές τις παραλίες Νικολάκη Πούντα, Βαλιάς, Μακρύς Γιαλός. Τώρα οι φυλές των σέρφερς τους έδωσαν τα δικά τους, κοσμοπολίτικα, ονόματα, όπως Top Gun ή Chicken Bay, αναλόγως των δυσκολιών πλεύσης, σε μια περιοχή που δικαιολογεί με το παραπάνω τον χαρακτηρισμό «Ανεμόεσσα» που ακολουθεί από τα αρχαία χρόνια την Κάρπαθο. Ο δυνατός άνεμος παίρνει και σηκώνει τα όνειρα του κάθε τρελαμένου σέρφερ, ακόμη και των πρωταθλητών, αφού, εδώ, διοργανώθηκε δύο φορές παγκόσμιο πρωτάθλημα ταχύτητας.

CREDIT: NIKOS G. MASTROPAVLOS / EUDEMONIA.GR

CREDIT: NIKOS G. MASTROPAVLOS / EUDEMONIA.GR

Δεν είναι, βέβαια, για όλους η ιστιοπορία, ιδιαιτέρως σε αυτές τις πίστες, αλλά μπορεί να απολαύσει ο καθένας τον τρελό χορό των πολύχρωμων ιστίων στις κορυφές των κυμάτων, να διανθίσει τον Μπλε Νου του με χρώματα και δράση, και να ζήσει τη συντροφική ατμόσφαιρα που δημιουργούν οι παθιασμένοι εραστές ενός σπορ στα κλαμπ που συγκεντρώνονται. Ιδιαιτέρως στον Αγριλαοπόταμο, αυτή την ειδυλλιακή παραλία, που οι ιστιοπόροι ανοίγονται στο πέλαγος και κάνουν τις τελευταίες φιγούρες με φόντο την Κάσο και το Στρογγύλι, μέσα στα χρώματα του ηλιοβασιλέματος που φλογίζουν τον ορίζοντα καθώς ο ήλιος αγγίζει τη θάλασσα στη μεριά της Κρήτης.

CREDIT: NIKOS G. MASTROPAVLOS / EUDEMONIA.GR

Κι ανάμεσα στις παραλίες των σέρφερς, οι αμμουδερές αγκάλες πίσω από την περίφραξη του αεροδρομίου, γυμνές, όπως τις γέννησε η μάνα τους η φύση και τις ανέστησε με χρυσή άμμο και σμαραγδένια νερά, τυλιγμένες με το άρωμα της αρμύρας και του παρακείμενου σπάνιου δάσους των χαμηλών κέδρων, περιβεβλημένες το πέπλο της λάβας του μεσημεριού και την ερημία του Νότου. Ακούς και ενσωματώνεις την ηρεμία στον Διακόφτη, στου Μιχαλιού τον Κήπο, στου Ψωράρη τη λογκάδα.

CREDIT: NIKOS G. MASTROPAVLOS / EUDEMONIA.GR

CREDIT: NIKOS G. MASTROPAVLOS / EUDEMONIA.GR

Η άλλη όχθη της Καρπάθου που αρχίζει από τα Πηγάδια, η απάνεμη και αποσκιερή, είναι, όντως, μια άλλη όψη του νησιού των πολλών εναλλαγών. Οι βράχοι, φορτωμένοι με συστάδες πεύκων, γκρεμίζονται μέχρι τα βάθη των γιαλών, κι ο δρόμος, σε πολλά σημεία του, εξελίσσεται λαξευμένος στην ορθοπλαγιά. Δυο, τουλάχιστον, φορές οι διακλαδώσεις σε προτρέπουν να βγεις από την πεπατημένη, και με θεαματικούς ελιγμούς που κόβουν την ανάσα σε κατεβάζουν στον όρμο της Κυρά Παναγιάς και στην σταρ των παραλιών του νησιού, τα Άπελλα, την πιο εμβληματική έξαρση του τοπίου της ανατολικής ακτής.

CREDIT: NIKOS G. MASTROPAVLOS / EUDEMONIA.GR

Ισοδύναμος σε θεαματικότητα με αυτόν της ξηράς είναι και ο θαλάσσιος δρόμος που διατρέχουν παράλληλα τα καραβάκια που ξεκινούν από το βασικό λιμάνι στα Πηγάδια και πάνε για το άλλο στα βόρεια, στο επίνειο της Ολύμπου, το Διαφάνι, προσφέροντας βουτιές και σε δύο απρόσιτες από στεριάς παραλίες, τον Κάτω Λάκκο και το Χάι. Κι από εδώ τα θαλασσινά ταξίδια συνεχίζονται μέχρι τη μοναχική Σαρία και τα φημισμένα Παλάτια της, ανάμεσα στα θεόρατα γλυπτά των βράχων της Αλιμούντας, με την αύρα της αδιατάρακτης άγριας ζωής, που τη βλέπεις με μάσκα να πάλλεται κρατώντας την ανάσα σου για να μην ταράξεις την ηρεμία της.

CREDIT: NIKOS G. MASTROPAVLOS / EUDEMONIA.GR

CREDIT: NIKOS G. MASTROPAVLOS / EUDEMONIA.GR

Είναι αλήθεια, ότι όλοι οι δρόμοι τείνουν προς την Όλυμπο, ένα μικρό θαύμα – μπορεί και αναγέννηση ή και επανάσταση – της παράδοσης στους μοντέρνους καιρούς. Δεν είναι μόνο η θέα του αρμονικού οικισμού που κυματίζει στη λοφογραμμή, με τις σειρές των ανεμόμυλων στις απολήξεις, με φόντο τις εξάρσεις των θεόρατων βουνών, αλλά, κυρίως, η φιλοσοφία για τη ζωή που σεργιανά στα στενά σοκάκια και στα ξέφωτα προς το πέλαγος. Στην αρχή νομίζεις ότι όλα αυτά είναι μια σκηνοθετημένη τουριστική ατραξιόν προς άγραν αγοραστών από τα μαγαζιά του κεντρικού σοκακιού. Αν, όμως, ζήσει έστω και μια φορά την έναρξη του φαντασμαγορικού γλεντιού στο Πλατύ το Δεκαπενταύγουστο, την ώρα που βασιλεύει ο ήλιος στο Καρπάθιο, με τα βυζαντινά τραγούδια της τάβλας, τα συρματικά και τον πάνω χορό, θα αρχίσει να καταλαβαίνει ότι για μια μικρή κοινωνία ανθρώπων, αυτά, είναι ιερά και όσια, και για τους επισκέπτες εξωτικά, απίθανα συναρπαστικά. Κι ακόμη περισσότερα θα καταλάβει – αν και είναι αδύνατον να αποκρυπτογραφήσει την ατόφια αρχαία Δωρική διάλεκτο που επιμένουν να χρησιμοποιούν οι άνθρωποι εδώ – όταν πάει με τα πόδια ή με το καραβάκι στο πανηγύρι του Αι Γιάννη στη Βρουκούντα, στις 29 Αυγούστου, και ξωμείνει και ζήσει το γλέντι όλο το βράδυ, ανάμεσα στους λαξευτούς τάφους της αρχαίας πόλης. Οι χωματόδρομοι γύρω από την Όλυμπο και το Διαφάνι, βγάζουν σε απίθανες, σχεδόν ερημικές, βοτσαλωτές παραλίες, τη Βανάτα, του Παπά Μηνά, το Φορόκλι, το Νάτι, τον Άγιο Μηνά, ανεξίτηλες ταξιδιωτικές αναμνήσεις.

CREDIT: NIKOS G. MASTROPAVLOS / EUDEMONIA.GR

Η Όλυμπος, εκτός των άλλων, είναι και ζωντανό μουσείο των καταβολών της χειροποίητης τροφής και της διατροφικής αυτάρκειας των ακρών του Αιγαίου. Φανταστείτε ότι δεν υπάρχει, ακόμα, δημόσιος φούρνος και το κάθε σπιτικό φουρνίζει το ψωμί του – και πλήθος άλλα αρτοσκευάσματα όπως κουλούρες και πίτες με μυζήθρα ή λαχανόπιτες – στους παραδοσιακούς φούρνους που καίνε με φρύγανα και ξύλα, όπως κάνει η κυρία Καλλιόπη, όχι μόνο για το σπίτι της, αλλά και για τους επισκέπτες. Και όχι μόνον αυτά, αλλά και τα φαγητά τους, από το κλασικό βυζάντι, το ολόκληρο γεμιστό αρνί, μέχρι τον μουσακά, τους ντολμάδες και τους κολοκυνθοανθούς γεμιστούς, που φουρνίζει κάθε μέρα η κυρία Σοφία στον φούρνο της δίπλα στα τραπέζια του εστιατορίου της που στεγάζεται σε εν ενεργεία ανεμόμυλο. Ο κύριος Βασίλης μπορεί να βγάλει το φρένο του μύλου και να αλέσει το σιτάρι σε αλεύρι το οποίο θα ζυμώσουν και μια ταχυδακτυλουργική κίνηση θα πλάσουν τις περίφημες μακαρούνες, το πιο αντιπροσωπευτικό πιάτο της Καρπάθου, τις οποίες σερβίρουν «καμένες» με τσιγαρισμένο κρεμμύδι και πασπαλισμένες με τριμμένη ξερή μυζήθρα.

CREDIT: NIKOS G. MASTROPAVLOS / EUDEMONIA.GR

CREDIT: NIKOS G. MASTROPAVLOS / EUDEMONIA.GR

Ο ιδιαίτερος χαρακτήρας και η εντοπιότητα της παραδοσιακής ή της έντεχνης κουζίνας στην Κάρπαθο, επικεντρώνεται στον πλούτο και στην απλοχεριά του Καρπαθίου πελάγους. Οι σκάροι, αυτό το εξωτικό ψάρι του θέρους των νοτίων θαλασσών, ήσαν φημισμένοι, ήδη, από τα αρχαία χρόνια και οι Ρωμαίοι έκαναν τα πάντα για να τους έχουν στα συμπόσιά τους ζωντανούς, απλώς, στα κάρβουνα με τα εντόσθιά τους ή μαγειρεμένοι «παπά γιαχνί», είναι η ιδιαίτερη γευστική εμπειρία. Στο λιμανάκι-καταφύγιο των ψαράδων, το Φοινίκι, υλοποιείται η γευστική θαλασσινή εμπειρία στα εστιατόρια, τα οποία συνδέονται απευθείας με τα αλιευτικά σκάφη. Ενδεικτικά, ο Μηνάς με τον «Κουρσάρο» φέρνει στο «Δελφίνι» τις μεγάλες σκορπίνες που ο Νίκος μαγειρεύει στο φούρνο με πατάτες λεμονάτες ή τους αστακούς για θεσπέσιες μακαρονάδες.

CREDIT: NIKOS G. MASTROPAVLOS / EUDEMONIA.GR

CREDIT: NIKOS G. MASTROPAVLOS / EUDEMONIA.GR

Στη Δαματρία, πάλι, στο εστιατόριο του ξενοδοχείου «Ποσειδών», η Άντζελα, εμπλουτίζει, εντέχνως, τις παραδομένες γεύσεις. Σίγουρα, το ταρτάρ τόνου με κινόα, ταπιόκα και σχινόπρασο, φαντάζει στο νου και στο στόμα μας εξωτικό, αλλά, τόνοι κολυμπούσαν πάντα στα νερά γύρω από την Κάρπαθο και οι άνθρωποι τους είχαν στο διαιτολόγιό τους – σίγουρα ωμούς στην αρχή μόνο με αλάτι – από τη Νεολιθική εποχή. Το ίδιο και το χταπόδι στη σχάρα με χούμους και σάλτσα πορτοκάλι ή το σχαρευτό καλαμάρι με πίκλα, λεμόνι και λάδι άσπρης τρούφας. Είναι η παραδοσιακή βάση μιας νέας, απολαυστικής, γευστικής εμπειρίας.