Πως ο Μπέπης μαγείρεψε σήμερα τη σμίνερα γιαχνί και ανασκάλεψε τις αναμνήσεις μας

Με φώναξε όταν με είδε να περνώ πρωί έξω από το σπίτι του και μου ανήγγειλε με ένα συνωμοτικό χαμόγελο: «Ξέρεις τι μα(γ)ειρεύγω σήμερο; Σμίνερα»… Ήξερε πως θα με ξεσήκωνε, όπως παλιά, όταν με προσκαλούσε να πάμε με τη βάρκα του, τον «Άγιο Δημήτριο» για μεγάλα ψαρέματα «Α(π)ό Κάτω Μερά» ή για μικρά, για δράκαινες έξω από τον Εμπορειό, με το μαγείρεμα της σμέρνας ή της σμινεριάς.

Πριν τον «Άγιο Δημήτριο», ο πατέρας μου, και ο αφέντης του Μπέπη, ο Παπάς του Ντελή, είχαν συνεταιρικά μια μικρότερη βάρκα, την «Ευδοκία», με την οποία πήγαιναν για ψάρεμα. Ο Παπάς του Ντελή δεν ήταν πραγματικός παπάς, αλλά, στο νησί, αν το απαιτεί η παράδοση, ο Νικόλας λέγεται υποκοριστικά Παπάς. Ήταν κοσμοκράτορας του μικρόκοσμού του, αγρότης και εξαιρετικός ψαράς, αλλά, κυρίως, χαρμόσυνος βιολάτορας στο πλευρό των κορυφαίων διασκεδαστών των παραδοσιακών γλεντιών στην Κάσο, των αδελφών Σάββα και Ηλία Περσελή. Όλοι, όμως, έκαναν στην άκρη για να μπει, κατά παράδοση, στην κεφαλή της γαμήλιας πομπής ο Παπάς του Ντελή, παίζοντας με το βιολί του το εμβατήριο «Μαρς».

Το «Ευδοκία» – που εγώ χάραξα στη μάσκα της βάρκας – θύμιζε στον πατέρα μου το όνομα της μάνας του, της γιαγιάς μου, αλλά και της κακότυχης «Ευδοκίας», της βάρκας του του πατέρα του, του πάππου του Νικόλα, με την οποία χάθηκε ανοιχτά του νησιού, Ιούλη μήνα, μαζί με τον θείο Ηλία και δυο άλλους σπουδαίους ψαράδες. Για τον Παπά του Ντελή, το «Ευδοκία» σήμαινε το όνομα της συζύγου του, της μητέρας του Μπέπη, της Ντελίνας. Εκείνη ήταν, θυμάμαι, που με φίλεψε ένα πιάτο σμύνερα γιαχνί, για να την πάω στο σπίτι μας. Ήταν αντίδωρο για κάτι που τους πήγα εγώ, δεν θυμάμαι τι, για να μην πάω πίσω το πιάτο άδειο. Ήταν ανεπίτρεπτο. Παράξενο, όμως, γιατί οι ικανοί ψαράδες απαξίωναν την σμίνερα και προσβάλλονταν όταν τους ζητούσες να σου πουν γι’ αυτήν. Να πας στις Καθίστρες, στη συνοικία των βοσκών, να σου πούνε, μου απαντούσαν ενοχλημένοι. Η κουζίνα του σπιτιού του Μπέπη ήταν μια εξαίρεση, που τη συνεχίζει και ίδιος.

Δεν ήταν σοφό που δεν μεταχειρίστηκα «παντοίους τρόπους» για να επιστρέψω το μεσημέρι στο σπίτι του Μπέπη, όταν θα ήταν έτοιμη η σμίνερα για να φωτογραφίσω το φαγητό και να πάρω τη συνταγή. Ήταν, όμως, εκεί η Εύα, η θυγατέρα του Μπέπη, που τα έκανε «στο πόδι» μου: Αφού κατέβασε τα αγκάθια στην ουρά με δυο ξύλα, την αφαίρεσε μαζί με την κεφαλή, και την έκοψε «ντάκους» ως έχει, με το δέρμα της. Τσιγάρισε σε περίπου μισή κούπα ελαιόλαδο τέσσερα με πέντε κρεμμύδια κομμένα φέτες και τρεις σκελίδες σκόρδο ψιλοκομμένες, και μετά πρόσθεσε τις δύο μεγάλες φρέσκιες ντομάτες τεμαχισμένες σε κύβους, μαζί με τις δύο κουταλιές της σούπας τυποποιημένο τοματοπελτέ, αλάτι και πιπέρι. Όταν μισοψηθούν βάζει τη σμίνερα και την αφήνει σαράντα λεπτά για να είναι έτοιμη. Αφού κλείσει τη φωτιά, βάζει το ξίδι, αναλόγως της αρεσκείας του μάγειρα, περίπου μισό φλιτζανάκι του καφέ.