Η Ειρήνη γεμίζει τον τόπο και τον χρόνο αναπάντεχα, όσο και εκπληκτικά, όπως αναπάντεχα και εκπληκτικά αναδύονται οι λειμώνες με εύθραυστα κρινάκια της αμμουδιάς, στα πλέον πολυπατημένα από τους επισκέπτες τοπία της Σαντορίνης και της Ρόδου. Δεν μιλάμε για terra incognita, για ανεξερεύνητη χώρα, αντιθέτως· μιλάμε για την άλλη πραγματικότητα που δημιουργεί η νέα ματιά επάνω στα πράγματα, η οποία τα αναδιατάσσει και τα μεταμορφώνει, έτσι ώστε να διηγούνται πολύ περισσότερες ιστορίες από αυτήν που φαίνεται να λένε εκ πρώτης όψεως. Η ματιά των ζωγράφων και των ταξιδευτών είναι ευθέως παράλληλες. Αυτή, εξάλλου, είναι και η ειδοποιός διαφορά τους, από τους απλούς επισκέπτες. Στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν νέοι τόποι να ανακαλυφθούν, αλλά νέες ματιές, που αγκαλιάζουν στους γνωστούς και τους μετουσιώνουν, στο νου και στο τελάρο, σε  άλλα τοπία. Continue reading…

Η ξενάγηση στο ατελιέ του, σε πραγματικό χρόνο, είχε γίνει από τον ίδιο, όχι μόνο μια, αλλά δυο, τρεις, ίσως και τέσσερις φορές. Η παρουσία του γέμιζε το νεοκλασικό της οδού Ρεμούνδου – ο δρόμος που καθαγιάζει την «καταραμένη» Αθήνα, μεταξύ Αριστοτέλους και Αχαρνών – και εναπόθετε σε κάθε γωνιά την ατμόσφαιρά του. Τώρα, σε μέλλοντα χρόνο, που βλέπω ξανά αυτές τις φωτογραφίες, αισθάνομαι να με ξεναγεί η απουσία του, συντροφιά με αυτό το αίσθημα της χαρμολύπης, που τις χρωματίζει και τις ζωντανεύει. Η χαρά της παρουσίας και η λύπη της απουσίας. Εν τέλει υπερισχύει η πληρότητα της ύπαρξης και η αθανασία της τέχνης. Continue reading…

Είναι σημαδιακό ότι και τα δύο έχουν κοινή αρχή. Όλα αρχίζουν με το ενεργητικό ρήμα «ζω». Ζωή και ζωγραφική. Και το ζωντανός επίσης. Και κάθε συνάντηση με τον Γιώργο Σταθόπουλο, συνήθως γύρω από ένα στρωμένο τραπέζι, κάνουν πανηγύρι όλα αυτά τα ζωντανά και ζωτικά, η καλή ζωή και η ζωγραφική, με όλες τις ηδονές τους, τον έρωτα, την ποίηση, το φαγητό, το κρασί, το χορτασμένο με τέχνη βλέμμα. «Τα ηδονικά», βέβαια, οι ζωγραφιές της νέας έκθεσής του, ακουμπούν σε αρχαία ερωτικά επιγράμματα, αλλά κάθε συζήτηση με τον Γιώργο Σταθόπουλο, δεν περιορίζεται μόνο σε αυτά, αλλά προεκτείνεται και σε όλα τα άλλα, την ποίηση, τη μουσική, τη γαστρονομία, τις μεγάλες αγάπες όπως το κρασί, και στην ίδια τη ζωγραφική. Είναι στη φύση του και στη φύση της: «Η έκφραση ενός ζωγράφου είναι η ζωή του, η φυσιογνωμία του. Είναι αυτό που έχει σπουδάσει ζώντας τη ζωή του. Δεν είναι φτιαχτό, εγκεφαλικό. Είναι βιωμένο». Continue reading…

Επίσκεψη στο εργαστήριο που δημιουργούνται οι θαυμαστοί κα ολάνθιστοι «Μυστικοί κήποι» των «4 Εποχών» της ζωγράφου.

Τι μας έφερε εδώ, στο εργαστήριο δημιουργίας ονείρων της ζωγράφου Άννας Μαρίας Τσακάλη; Γιατί ποθούμε να ζήσουμε το κελάρυσμα της έμπνευσης στην ιδιαίτερη πατρίδα του, στον χώρο που αναβλύζει, αποκαλύπτεται στο φως και γίνεται ρυάκι που τρέχει για να δυναμώσει και να γίνει συναρπαστικό ποτάμι; Γιατί, καθώς έχουμε γευτεί τις χαρές και τις χάρες της ζωγραφικής και έχουμε αισθανθεί ότι με τους ζωγράφους ζούμε καλά και με τη ζωγραφική τους ακόμη καλύτερα, νοιαζόμαστε να μοιραστούμε αυτή την ευτυχία και να διαδώσουμε ότι η Τέχνη είναι καθημερινή απόλαυση για όλους, που όλων κάνει τη ζωή καλύτερη, ανεξαρτήτως αν έχουν την οικονομική δυνατότητα να την αποκτήσουν και υλικά. Μπορούν να κάνουν κτήμα τους, όμως, την αύρα της, ιδιαιτέρως της ζωγραφική της Άννας Μαρίας Τσακάλη, που είναι ένα παράθυρο αισιοδοξίας και ελπίδας σε ολάνθιστους κήπους της φύσης και της ψυχής. Continue reading…

Ο Τάσος Μαντζαβίνος είναι σπουδαίος ζωγράφος γιατί έχει κερδίσει τη θεία φώτιση να μιλά με ενστικτώδη γλώσσα για περισπούδαστες ιδέες· όχι μόνο στο κοσμογονικού, δημιουργικού, χάους εργαστήριό του, αλλά και στις καθημερινές μυσταγωγικές συναναστροφές.

Το φαγητό είναι γιορτή για όλες τις αισθήσεις, και για τα μάτια. Ιδιαιτέρως όταν η τέχνη το μετουσιώνει σε τροφή για το σώμα και τον νου. Εδώ, ο Επίκουρος μάς ψιθύρισε από τον διαβόητο Κήπο του, ότι δεν έχει βαθύτερο νόημα να κυνηγούμε τις εφήμερες απολαύσεις, αλλά τις διαρκείς, τις αενάως επίκαιρες, τη μακαριότητα όλου του βίου, και όλων των εκφάνσεών του, την ολοκληρωτική ηδονή με φρόνηση. «Ζειν ηδέως» με «συμμέτρησιν». Κι η τέχνη αυτό ακριβώς κάνει. «Συμμετρά» τα πράγματα και παγιώνει την απόλαυσή τους στο διηνεκές. Όπως τον κεντρικό σκελετό ενός νόστιμου ψαριού της Μεσογείου, που ο Πικάσο, λίγο πριν, ξεκοκάλισε με φανερή ηδονή.

«Χρωματίζω έντονα την πραγματικότητα για να την κατανοήσω καλύτερα, για να τη ζήσω πιο έντονα, για να την κάνω πιο πραγματική. Δεν θέλω να την τονίσω, αλλά να την κάνω δική μου». Συνομιλούμε με το Γιώργο Χαδούλη στο εργαστήριό του στην Κηφισιά, αυτόν τον απολύτως προσωπικό χώρο από τον οποίο εκπορεύεται κάθε καινούργια ζωγραφική ενότητα, αλλά, ιδιαιτέρως, αυτή, η πιο πρόσφατη με τα κορίτσια και τη νεότητα, η οποία θα εγκαινιαστεί την 9^η  Μαΐου, και θα διαρκέσει έως την 1^η Ιουνίου, στη Γκαλερί Σκουφά (Σκουφά 4, Κολωνάκι), μαζί με τα φαντασμαγορικά, όσο και αρχέγονα, κεραμικά του και τις πολυσήμαντες Ακροπόλεις του.

Continue reading…

Οι ποιητές και οι ζωγράφοι εποίησαν· λέξεις και εικόνες. Αιώνιος έρωτας· αμφίδρομος και αμφιπρόσωπος. Οι ποιητές συναντούν τους ζωγράφους και τα έργα των χειρών, της φαντασίας και του νου τους, εκρήγνυνται στον γαλάζιο αιθέρα για να βάλουν στη ζωή μας το ουράνιο τόξο· γιατί, πάντα, μετά τους θυελλώδεις έρωτες, έρχεται η καλοσύνη της ευτυχίας ή της μελαγχολίας· γιατί έχουμε ανάγκη να ανακαλύπτουμε ξανά και να ανανεώνουμε το νόημα της ζωής.

Η μεγαλοσύνη της τέχνης του Αλέκου Φασιανού είναι η εξύψωση σε κυρίαρχη ιδεολογία των ασήμαντων λεπτομερειών της καθημερινής ζωής. Κανείς άλλος δεν θα είχε τη σχεδόν θαυματουργή δύναμη να αναδείξει τις «αναμονές» των οικοδομών για δεύτερο όροφο, σε κυρίαρχο σύμβολο του πόθου και του πάθους της έφηβης νέας Ελλάδας των δεκαετιών του 1950 και του 1960 για ασφαλέστερη, λιγότερο στερημένη, ευτυχέστερη ζωή. Κανείς άλλος δεν θα μετουσίωνε σε ηθική στάση ζωής τα μαλλιά και τα φουλάρια που ανεμίζουν, τον καπνό του τσιγάρου, τα λουλούδια, τον χαρταετό, το ποδήλατο, τα ψάρια, το κύμα, τα πουλιά.  Κι όλα αυτά να λέγονται με απλά, αθώα, οικεία, λόγια, με στοιχειώδεις ζωγραφικές χειρονομίες, περίτεχνες, εύγλωττες και σκανδαλωδώς κατανοητές. Είναι που στα έργα του εκ πεποιθήσεως ζωγράφου, η ψυχή και το συναίσθημα μορφοποιούνται σε εικόνα και η εικόνα μεταμορφώνεται σε ψυχή και συναίσθημα.

Continue reading…

Όταν σκέφτομαι τον Παναγιώτη Τέτση με πλημμυρίζει η ενεργητική γαλανή ματιά του επάνω στα πράγματα γύρω του, η σοφία του, η παρατηρητικότητά του, η αισθητική του, η φιλική αύρα που άπλωνε καθώς μιλούσε με «χρωματιστές» λέξεις, όπως και οι συναρπαστικές ζωγραφιές του, ακόμα και οι μαύρες, οι κατάμαυρες, σαν το ειδικό πήλινο τσουκάλι που στη Σίφνο ψήνουν τα ρεβίθια στο φούρνο και τα χαρακτικά του που αποτυπώνουν τις πιο καλές στιγμές του μαύρου. Continue reading…

Ο ωραίος κάλλει παρά πάντας βροτούς ως ανείδεος νεκρός

καταφαίνεται, ο την φύσιν ωραΐσας του παντός.

Ζούμε την πλέον αισθαντική συνομωσία της φύσης με τη ψυχή. Τα Εγκώμια της ίδιας της ύπαρξής μας και του τρόπου μας να βλέπουμε τη ζωή. Να ζούμε τον βίο μας. Ένας γοερός Επιτάφιος Θρήνος στην καρδιά του ολάνθιστου οργασμού της φύσης, για τη σωτηρία της ψυχής, για την Ανάσταση της ελπίδας. Μεγάλη Εβδομάδα! «Κύματι θαλάσσης…», «Ήλιε δικαιοσύνης…», «Σε των επί υδάτων…», «Έκστηθι φρίττων ουρανέ…». Η φύση και η άνοιξή της δεν είναι ουδέτερο σκηνικό – ή απλώς εποχή των μυροφόρων – αλλά πλήρης κοσμοθεωρία. Ανθοφορία, ευωδία, κάλος, εξέγερση, πάθος, μαρτύριο, θάνατος, ανάσταση, ποίηση. Εξύψωση με την ώθηση των κύκλων της φύσης μέχρι την υπέρβαση, πέρα από τα θνητά ανθρώπινα· «εις σωτηρίαν υμών των μελωδούντων»… Continue reading…

Τα Χριστούγεννα του 2017 καλέσαμε δεκαέξι διακεκριμένους ζωγράφους να στολίσουν, με παιδική διάθεση, το δέντρο του «Βήματος της Κυριακής» με τις μνήμες και τις ευχές τους. Και εφέτος που τις έχουμε ακόμη μεγαλύτερη ανάγκη, θυμηθήκαμε τα ζωγραφικά στολίδια που είχαμε φυλάξει στο κουτί τους και τα βγάλαμε για να εξωραΐσουν τις Άγιες ημέρες.

Continue reading…

Έχετε νοιώσει, ίσως, αυτή τη βαριά σιωπή που απλώνεται στην τάξη μετά την είσοδο του καθηγητή και πριν επιλέξει ποιος θα πει μάθημα. Γι αυτό, ίσως, ακούστηκε τόσο εκκωφαντικά ο ψίθυρος του Κώστα: «ξίδι ο καιρός και δε θα ’ρτεί και το μικρό»… Δεν κατάλαβα ποτέ γιατί τον πέταξε έξω από στην ανεμοδαρμένη αυλή του Γυμνασίου μας, στην κορυφή του λόφου, και τον τιμώρησε αφήνοντάς τον εκτεθειμένο στις φοβερές ριπές της τραμουντάνας, αφού, όλοι στο νησί, την ίδια έγνοια είχαν. Αν θα έρθει το Mικρό. Και το «Mικρό» – σε αντιπαραβολή με το «Mεγάλο» που ερχόταν από «Πάνω», από τον Πειραιά – διασκέδαζε πάντα την αγωνία τους και εμφανιζόταν μέσα στην αντάρα της αλισάχνης που ξεσήκωνε η τρικυμία, πότε ως πλεούμενο χορεύοντας στις κορφές των κυμάτων, και πότε ως υποβρύχιο βουτώντας ως το κατώτερο σημείο της επίφοβης αγκαλιάς τους, μέχρι εκεί που τρεμόπαιζε η ελπίδα της άνωσης. Αλλά ο «Πανορμίτης», σε πείσμα των φαινομένων, έφτανε, σχεδόν, κάθε Σάββατο, αφρολουσμένο, στο τέλος του ταξιδιού του στην Κάσο, φορτωμένος ζωή, και έμπαινε στο άβολο λιμάνι του Εμπορειού. Continue reading…

Τίνος είναι η γαλάζια πατρίδα; Δική μου! Τα χωρικά μου ύδατα, αν και ποντοπόρος, και κοσμοπολίτης. Πάντα ήταν δική μου. Από τότε που οι λέξεις «γαλάζια» και «πατρίδα» αποθεώθηκαν στη γλώσσα μου, τη γλώσσα του Ομήρου, και μετουσιώθηκαν, ως εκ θαύματος, σε έννοιες, φιλοσοφία και ιδεολογία. Που σήκωσαν κεφάλι με νόημα, πάνω από τον γραμματικό τύπο και την ηχώ τους, εκτός των περιθωρίων των λεξικών. Που δεν περιγράφουν τυπικά κάτι που θέλουμε να πούμε, αλλά αυτό που εννοούμε, αυτό που νοιώθουμε, αυτό που πιστεύουμε· και το μετουσιώνουν σε όνειρα, ιδανικά, αξίες, Ιστορία. Continue reading…

Η Κάσος είναι ένα συνεχές ολοκαύτωμα της καρδιάς μας• κι όχι μόνο γιατί η Μικρή Πατρίδα μας έζησε πραγματικό Ολοκαύτωμα στις 7 Ιουνίου 1824 – με το νέο ημερολόγιο – από τον σύμμαχο των Οθωμανών αιγυπτιακό στόλο, αλλά, κυρίως, γιατί μας έμαθε να σκεπτόμαστε και να ενεργούμε σαν ήρωες, σε κάθε εποχή, χωρίς να αισθανόμαστε ήρωες, αλλά, απλώς, ότι ζούμε τον βίο που ταχθήκαμε να διανύσουμε και την προφητεία που αφιερωθήκαμε να εκπληρώσουμε. Γιατί, όσο κι αν δεν το παίρναμε έτσι, δεν είναι ηρωισμός να αποφοιτάς από ένα μονοθέσιο δημοτικό σχολείο – που ο δάσκαλος πάντα αργούσε να έρθει – και μετά από ένα εξατάξιο γυμνάσιο με στοιχειώδη μέση εκπαίδευση, να μπαρκάρεις καμαροτάκι, και μετά να βγαίνεις στην κουβέρτα για όλες τις βαριές δουλειές, από τα ψυχρά βόρεια πλάτη έως τα θερμά νότια μήκη, και μετά να ανεβαίνεις στη γέφυρα δόκιμος, μέχρι, μετά από χρόνια πολλά, να κερδίσεις την κυρίαρχη τέχνη – όπως λέει ο καπετάνιος ποιητής από τα μέρη μας – να σε υπακούει ένα θεόρατο καράβι και να πηγαίνεις με τα νερά όλων των ωκεανών της Γης; Continue reading…

Η γιαγιά μου η Καλλιόπη σχολίαζε αποτρεπτικά το πάθος μου για το ψάρεμα με την παροιμία, «του πουλολού και του ψαρά το πιάτο, δέκα φορές ειν’ αδειανό και μια φορά γεμάτο», αλλά εγώ πετούσα στα επτά πελάγη όταν με έπαιρναν μαζί τους στο ψάρεμα. Δεν μου άρεσε, όμως, καθόλου, το βάσανο των κουπιών. Όποιοι έχουν κωπηλατήσει στο Καρπάθιο πέλαγος, ειδικά όταν έχει και λίγο θαλασσάκι, ξέρουν γιατί μιλώ. Για τους ανθρώπους που ήσαν σκληραγωγημένοι να κρατούν σφιχτά την «όχερη» του αλετριού, την αξίνη, την τσάπα, το φτυάρι, ήταν μια δουλειά που έπρεπε να γίνει, απαραίτητη για την επιτυχή έκβαση του ψαρέματος. Για εμένα, όμως, που τα δάκτυλά μου άγγιζαν μόνο τα πλήκτρα της γραφομηχανής, εκείνη την εποχή, και το πληκτρολόγιο αργότερα, ήταν δοκιμασία, που, όμως, δεν ήθελα με κανέναν τρόπο να αποφύγω. Continue reading…

«Ερωτική πράξη! Μοιάζει άλλωστε η ζωγραφική με την ερωτική πράξη όσον αφορά τη μέγιστη ένταση στην οποία βρίσκεσαι και νιώθεις για τον άλλον ή για το άλλο, δηλαδή το έργο που έχεις απέναντί σου! Η ένταση της επιθυμίας στη ζωγραφική ξεπηδάει απρόσκλητα από τις χαραμάδες των αντιθέσεων, τα σβησίματα, τις ανατροπές, τις διορθώσεις και τις επαναλήψεις». Continue reading…

Τέχνη σημαίνει ζωή· καθώς μέσα στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου απλωνόταν στον ιστορικό χώρο «Η ματιά του συλλέκτη», με έργα σύγχρονης ελληνικής ζωγραφικής και γλυπτικής από τη Συλλογή του Σωτήρη Φέλιου, έξω η πλατεία με την ενετική κρήνη του Φραγκίσκο Μοροζίνη, τα θρυλικά Λιοντάρια, έσφυζε από τις διάφορες εντάσεις της ζωής στο Ηράκλειο. Παλλόταν δυναμικά και ρυθμικά ο χαρακτήρας της πόλης, αυτός που η αντιδήμαρχος πολιτισμού Αριστέα Πλεύρη συνέπτυξε κάτω από τον τίτλο, το Ηράκλειο των πέντε συν ενός πολιτισμών. Των χαρμόσυνων προϊστορικών πολιτισμών, του Αραβικού, του Βυζαντινού, του Ενετικού, του Οθωμανικού και του σύγχρονου Ελληνικού πολιτισμού.

Continue reading…

«Το δυσκολότερο είναι η εξόρυξη των εικόνων από μέσα μας», δήλωνε ο ίδιος ο καθηγητής γλυπτικής στην ΑΣΚΤ Γιώργος Λάππας (1950-2016), ειδικά αν είναι «σιδερένιες εικόνες», όπως αυτές που συνθέτουν την εγκατάσταση «Εγκιβωτισμός – Mappemonde», με τις οποίες εγκαινιάζει τη λειτουργία της στην Αθήνα η Γκαλερί  Citronne, η οποία, όπως την οραματίζεται η δημιουργός της Τατιάνα Σπινάρη – Πολλάλη, προεκτείνεται από τον Τόπο, τον Πόρο, στα Δίκτυα ανά τον κόσμο, από τη μητρόπολη, με κεντρική ιδέα τη συνέχεια των έργων που αναμετρώνται με τον χρόνο και τον νικούν. Continue reading…